رضا ناظران - کارشناس ارشد مهندسی عمران، گرایش سازه، مدرس دانشگاه صنعتی سجاد - مشهد
ندا رافتی سخنگو - کارشناس ارشد معماری، گرایش معماری، مدرس دانشگاه صنعتی سجاد مشهد
آیدا نصیری - دانشجوی کارشناسی مهندسی عمران دانشگاه صنعتی سجاد مشهد

شهر، زیستگاه متراکم انسانی است که به دلیل حضور انسان، نیازمند امنیت و ایمنی در همه ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی،فرهنگی و مدیریتی است. هرنوع اقدامی که جامعه انسانی و محیط طبیعی و مصنوع آن را ایمن سازد چنانچه رویکرد، حفاظتمحور و اقدام، غیرنظامی باشد پدافند غیرعامل محسوب می شود. مسئله شهرسازی دفاعی و نقش پدافندغیرعامل در حیاتشهرها از مباحث بنیادین در مطالعات شهرسازی و برنامه ریزی شهری از دوران کهن تاریخی بوده است. توجه به این موضوع درشهر مقدس مشهد به عنوان کلانشهر مذهبی و پایتخت معنوی کشور با دارا بودن بیش از 30 میلیون زائر در سال، بسیار حائزاهمیت است.شبکه معابر شهری را می توان جزء مهمترین عوامل آسیب پذیر مناطق شهری دانست که دارای ارتباط تنگاتنگی با تأمینفضای فرار و مکان امن در هنگام وقوع حملات هوایی و زمینی دشمن و افزایش کارایی عملیات امداد و نجات از وقوعبحران دانست. میزان دسترسی بافت، هم از نظر پناه جویی در هنگام وقوع بحران وهم در زمان امتداد پس از بحران، نقشمؤثری در افزایش یا کاهش تلفات خواهد داشت. بنابراین با طراحی شبکه ارتباطی کارآمد می توان صدمات را تا حد زیادیکاهش داد. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است و جمع آوری اطلاعات به شیوه اسنادی- پیمایشتی انجام شده است. با توجه به اطلاعات موجود و داده های در دسترس، شبکه معابر محدوده مورد مطالعه (ناحیه یک شهرداری منطقه 8 شهر مقدس مشهد)بر اساس دو شاخص نسبت معابر به کل از نظر عرض معبر و میزان نفوذ پذیری بافت محدوده مورد مطالعه، بررسی و به میزانآسیب پذیری ناشی از شبکه معابر در آن بافت پرداخته شده است. بررسی ها حاکی از وجود شبکه معابر ناکارآمد و آسیبپذیری بالای محدوده مورد مطالعه از منظر پدافند غیرعامل است.

پدافند غیرعامل، بافت اطراف حرم رضوی مشهد، شبکه معابر شهری، آسیب پذیری