سید احسان قاضی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی معدن و متالورژی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران
همایون کتیبه - استادیار، دانشکده مهندسی معدن و متالورژی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران
کیومرث عماد - رئیس بخش زیرساختها، پژوهشکده حمل و نقل، تهران، ایران
زهرا گواشیری - کارشناس بخش زیرساختها، پژوهشکده حمل و نقل، تهران، ایران

آب و مسائل مرتبط با آن از الزامات توسعه پایدار در جوامع رو به رشد می باشد. عرضه محدود و تقریبا ثابت آب و حتی کاهش آن در دورههای خشکسالی، موجب چالشهایی در تمام مناطق، به ویژه نواحی پرمصرف گردیده که گاهی این چالشها منجر به بروز حوادث ناخوشایند میشوند. با توجه به عدم توزیع یکنواخت و پراکنش نامناسب (منابع آبی، بارش، منابع خاکی، تغییرات و تنوع اقلیمی، پراکنش جمعیت، کارخانجات صنعتی، اراضی کشاورزی)، انتتقال آب بین حوضهای میتواند راهکاری در جهت [ برقراری تعادل بین عرضه و تقاضای آب در مناطق مختلف باشد. [ 1 انتقال آب بین حوضهای آب عبارت است از انتقال فیزیکی آب از یک حوضه به حوضه دیگر. این انتقال علیرغم رفع کمبودها میتواند منشا تغییرات زیادی در حوضههای مبدا و مقصد باشد که باید از دیدگاههای مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد. کاهش دبی جریان، مخاطرات زیست محیطی، کاهش کیفیت آب شرب شهرهای پایین دست و نفوذ آب شور دریا، تشدید رسوب گذاری، کاهش قابلیت تولید انرژی پاک و درآمد برقابی سیستم چند سدی، افزایش حجم پسابها و منابع آلاینده، افول گردشگری و توریستم می توانند از پیامدهای انتقال آب بین حوضهای باشند. از جمله بهها، خشک شدن برکه ها و کاهش مشکلات دیگر می توان به تأثیر بر حق سطح آب در دریاچه های پایین دست و سفره های آب زیرزمینی اشاره کرد [ که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی ،خشک سالی این اثرات تشدید میشوند .[ 2 [ و [ 3طرحهای انتقال آب بین حوضهای به لحاظ اهمیت و حساسیت زیاد و گستردگی مناطق در برگیرنده خود، از جمله طرحهایی هستند که با مناقشات زیادی مواجهاند و رعایت اصول مدیریت جامع منابع آب، عدالت اجتماعی و حفاظت از محیط زیست در تصمیمگیری در مورد این طرحها [ امری ضروری و اجتنابناپذیر است. [ 1 جهت تکمیل آزاد راه تهران - شمال و سهولت در ترابری، در ناحیه مرزی حوضه آبریز شمالی کوههای البرز (حوضه آبریز رودخانه چالوس) و حوضه- ی آبریز جنوبی آن (حوضه آبریز رودخانه کرج)، تونل البرز به طول 6387 متر حفر شده است. موقعیت این تونل به گونه ایست که دهانهی شمالی آن در حوضه آبریز دریای مازندران و دهانه جنوبی آن در حوضه آبریز رودخانه کرج قرار دارد. شیب این تونل به سمت شمال میباشد و مقدار قابل ملاحظهای آب به داخل تونل البرز نفوذ کرده و به سمت دهانه شمالی جریان مییابد. علاوه بر آن، منابع آب سطحی دیگری نیز پیرامون دهانه شمالی تونل وجود دارد. شاید اجرای سازهای همانند تونل، به خودی خود، جهت به عمل رساندن یک ایده خاص مقرون به صرفه نباشد، ولی حال که این تونل در راستای ترابری احداث گردیده، میتوان از این پتانسیل موجود، در راستای اهداف ثانویه نیز بهره برد. با توجه به نیاز شدید تهران به منابع آب جدید و با توجه به حفر تونل البرز، میتوان از تونل البرز علاوه بر ترابری، در زمینه- های دیگر از جمله مدیریت منابع آب استفاده کرد. بنابراین، در این مقالهبه بررسی توجیهپذیری انتقال آب از منابع آب نزدیک به دهانه شمالی تونل ترابری البرز به دهانه جنوبی این تونل و افزودن بخشی از سهم آب حوضه آبریز مازندران به حوضه آبریز رودخانه کرج (در راستای تامین آب تهران و کرج)، پرداخته میشود.

انتقال آب بین حوضهای، تامین آب شهر تهران، تونل البرز