آب مجازی، شیوه ای برای مدیریت بحران منابع آب

ایران به دلیل واقع شدن در اقلیم خشک و نیمه خشک و همچنین با رشد روزافزون مصارف آب، در سالهای آتی با خطر بروز بحران آب مواجه میباشد. لذا برای مقابله با آن می بایست نسبت به انواع مصرف آب با حساسیت بیشتری برخورد شود. از جمله این مصارف، آب مجازی است. آبی که در فرآیند تولید کالاها به کار می رود، آب مجازی نامیده میشود که بخشی از آن نیز در محصول نگه داشته شده است. کشورهای کم آب می توانند با واردات محصولات آب بر، نظیر مواد غذایی، آبی را که برای تولید آن نیاز است را در بخشهای دیگر مصرف کنند. این تجارت با در نظر گرفتن مزیت نسبی کشورهای صادرکننده در تولید محصولات غذایی صورت میگیرد از اینرو کشوری به صادرات مواد غذایی می پردازد که از نظر منابع و عوامل تولید شرایط بهتری در تولید محصولات نسبت به کشورهای وارد کننده داشته باشد. واردات آب مجازی بخشهای مختلف اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تحت تأثیر قرار می دهد و با امنیت غذایی آن ارتباط مستقیم دارد. وقتی کالاها به بازارهای جهانی وارد می شوند، تجارت آب مجازی اتفاق می افتد. انتظار می رود که تجارت آب مجازی، مصرف آب را در سطح ملی و بین المللی به دلیل استفاده کارآتر و تخصصی تر از آب، کاهش دهد. امروزه مفهوم آب مجازی یکی از موضوعات مهم در مدیریت منابع آب به شمار می رود. در ایران هرچند موفقیت در تولید داخلی غلات چشمگیر بوده اما با توجه به محدودیت رو به افزایش منابع آب نمی توان این روند را حفظ نمود. همچنین کم آبی اساساً در آینده بدلیل استفاده بدون برنامه ریزی و نه بدلیل کمبود آب خواهد بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که واردات مواد غذایی در ایران هنوز با هدف تجارت آب مجازی صورت نمی گیرد در صورتی که می توان با بهره گیری از الگوهای جدید جهت ارزیابی جایگاه کشور از نظر مزیت نسبی در تولید محصولات کشاورزی و تغییر سیاستهای واردات و صادرات مواد غذایی با رعایت اصول امنیت غذایی ، منافع حاصل از آن را در دیگر بخشها سرمایه گذاری کرد و با بحران آب در کشور های دچار خشکسالی به مقابله پرداخت. همچنین با اشاره ای به ضرورتها و کاربرد این تجارت در ایران به معرفی برخی از نیازمندیهای مطالعاتی در کشور پرداخته شده است.

Keywords:

آب مجازی , ملاحظات اقتصادی و اجتماعی , بحران آب , امنیت غذایی , آب سبز و آبی , رد پای آب