مهتاب اسلامی نسب - کارشناس ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران

خرم آباد مرکز استان لرستان در غرب کشور، در دره ای میان سلسله کوه های زاگرس غربی قرار گرفته است. مطابق با منابع مکتوب و داده های حاصل از فعالیت های باستان شناختی، این منطقه از دوره ساسانی تا قرون 6 و 7 ه.ق بنام شهر شاپورخواست مشهور بوده و به دلیل مرکزیت این شهر به عنوان مقر حکومت آل حسنویه در قرن 4 ه.ق از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. این منطقه به دلیل قرار گرفتن در مسیر شمال به جنوب و شرق به غرب، بخصوص در دوران اسلامی اهمیت فراوانی می یابد. مهم ترین عواملی که می توان در شکوفایی و استمرار و استقرار در حوزه پژوهش به آن اشاره داشت، شامل موقعیت ویژه زیست محیطی و منابع غنی آب بخصوص وجود رودخانه خرم آباد و همچنین قرار گرفتن در مسیر ارتباطی می باشد. این عوامل تأثیر زیادی در شکلگیری و تحول محوطه ها تا به امروز داشته است. بطوریکه شهر امروزی در مجاورت رودخانه خرم آباد شکل می گیرد. آنچه در مورد پهنه فرهنگی دره تاریخی خرم آباد می توان بیان داشت، این است که در محدوده بررسی باستان شناختی انجام شده در سطح این دره که در سال 1771 ه.شبهوسیله سازمان میراث فرهنگی استان لرستان انجام شد، مجموعاً 44 محوطه باستانی مربوط به دورانپارینه سنگی تا دوره صفویه شناسایی شد که 66 محوطه مربوط به استقرار دوران اسلامی از قرن چهارم ه.ق تا دوره تیموری بود. مقاله حاضر بر مبنای باستان شناسی پهنه فرهنگی و با استفاده از منابع مکتوب و داده های باستان شناختی، به مطالعه ارتباط و همبستگی استقرارهای این دره با عوامل زیست محیطی پرداخته است.

پهنه فرهنگی دره خرم آباد، شاپورخواست، راه های ارتباطی، رودخانه خرم آباد، موقعیت زیست محیطی