بهروز خان محمدی - کارشناس ارشد باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی

کلیسای مارگابریل یکی از کلیساهای تاریخی اما گمنام و از نظر دور افتاده است که متعلق به فرقه مسیحیان آشوری است و درروستای اردوشاهی، در 11 کیلومتری جنوب شرق شهر ارومیه قرار گرفته است. علیرغم ارزش بالای تاریخی، این کلیسا تاکنون از دید پژوهشگران و محققان پنهان مانده و مطالعات آن محدود به بررسی میدانی و گزارش خانم مینا سبک روح در سال 1831 است که باعث ثبت آن در فهرست آثار ملی کشور به شماره 11911 گردید. این کلیسا عمدتاً با استفاده از آجر و خشت ساخته شده و فرم اصلی آن، بازیلیک سه ناوی و به صورت تالار مستطیلی به ابعاد تقریبی 18/5 در11متر است کلیسادارای محور شرقی-غربی است و اجزا و عناصر معماری آن بر اساس این محور، که منطبق با جهت محراب باشد انتظام یافته اند. ورودی اصلی کلیسا که درگاه چوبی کوچک و کم ارتفاع با قوس کمانی است در ضلع جنوبی قرار گرفته و سطح کلیسا با شش ستون چهارگوش آجری به سه ناو تقسیم می شود: ناو اصلی میانی و ناوهای فرعی جانبی آن. محراب کلیسا در منتهی الیه شرقی کلیسا و به صورت بنای مستطیل شکل الحاقی ایجاد شده و بر خلاف بیشتر کلیساهای منطقه فاقد اتاق های جانبی است. بطور کلی آسیب های وارده به کلیسا را می توان به دو دسته عوامل داخلی و عوامل خارجی تقسیم کرد. ترک های دیوار خشتی جنوب محراب و سقف، تخریب بخشی از دیوار شمالی و ریزش قسمتهایی از دیواره کنار ورودی اصلی، نزولات جوی، عوامل سرمایشی و گرمایشی، ریزش بخشی از سقف مسطح، رویش گیاهان و علفهای هرز به روی پشت بام، بویژه روی پوشش طاق جناغی، دخل و تصرفات انسانی، کندوکاوهای غیر مجاز در سطح داخلی کلیسا و بخش محراب، آسیب وارده به طاق جناغی ناو میانی و ریزش بخشهایی ازآن، از جمله مهمترین آسیب های این بنا محسوب می شوند. سبک شناسی معماری کلیساهای تاریخی آشوری نستوری در آذربایجان غربی با تاثیر و الهام از کلیسای حضرت مربم ارومیه ننه مریم به عنوان یکی از قدیمی ترین کلیساهای ایران و جهان موضوعی است که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده و به نظر می رسد در کلیسای مارگابریل بتوان وجه هایی از این اشتراکات و تاثیرات را شناسایی نمود.

کلیسای مارگابریل، ارومیه، معماری، سبک شناسی