حسن هاشمی زرج آباد - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند
سامان فرزین - دانشجوی دکتری تخصصی باستان شناسی دانشگاه مازندران
عابد تقوی - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

ارمغان جاودانه اسلام برای بشریت فرهنگ و تمدن عظیم و انسانی جامعی بود که بشریت را برای همیشه وامدار خودنمود. این تمدن در دوره ای ظهور نمود که جهان در تاریکی فرو رفته و مردم در گمراهی بودند. مهم ترین و اولین ویژگی تمدن اسلامی اصالت و غنای فرهنگ اسلام است. همه می دانیم که ایرانیان صاحب حکومت باستانی و تمدنی اصیل بوده و با علوم و معارف آشنایی کامل داشته اند. از میان مردمانی که در پیشرفت علم نقش چشمگیر داشتند، ایرانیان بودند که همواره در جست وجو دانش برآمدند و زمینه را برای پژوهش های دانشمندان فراهم کردند. فرمانروایان ایرانی همواره پشتیبان دانشمندان بودند و ایران همواره جایگاه دانشمندان بزرگ و پناهگاه اندیشمندان رانده شده از سرزمین های دیگر بود. علل اصلی تأثیر ایرانیان را در نقل و تدوین و نشر علوم در تمدن اسلامی می توان در موارد ذیل خلاصه کرد: الف راه یابی ایرانیان در دستگاه حکومت و به دست گرفتن قدرت دولتی. ب چون ایرانیان اهل بحث و نظر بوده، و در دوره ساسانی چنانکه سراغ داریم بر اثر رواج ادیان و مذاهب مختلف و ایجاد بحثهای دینی آشنا به تحقیق در مسائل دینی شده بودند، در اسلام نیز به سرعت مباحثات شدید را آغاز کردند و در کشمکشهای مذهبی وارد شدند، مانند قدریه و مجبره و خوارج مشرق و غالب شعب شیعه و نزدیک به تمام معتزله. این مبارزات مذهبی یکی از مهمترین علل توجه مسلمانان به علوم شد. ج ایرانیان پیش از اسلام با علوم مختلف از قبیل فلسفه و ریاضیات و طب آشنایی داشتند و پس از شروع نهضت نقل و ترجمه در عهد اسلامی، قسمت بزرگی از آنها را خواه آنها که اصلاً از یونانی و هندی به پهلوی نقل شده بود و خواه آنها که مستقیماً ایرانیان به پهلوی و سریانی نوشته بودند، به زبان عربی نقل کردند و از این طریق سهم بزرگی در علوم اسلامی به دست آوردند و این غیر از تأثیری است که در ادبیات و سایر شؤون تمدن داشته اند. در این مقاله سعی شده است به نقش ایرانیان مسلمان در ترکیب تمدن ها و رشد علوم و چگونگی فراهم شدن زمینه های تبادل فکر، فرهنگ و علوم بین تمدن ها و آماده کردن زمینه های انتقال تمدن و فرهنگ از شرق به غرب اشاره نمود

ایرانیان، نشر علوم، تبادل فکر، انتقال فرهنگ