مسعود رحمتی - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان

نوسنگی و نوسنگی شدن یکی از مباحث کلیدی در باستان شناسی است که از مهمترین شاخصه های آن استقرار و سکونت درروستا و تولید غذا است. معماری به عنوان یکی از شاخصه های حاصل از این سکونت در میان محوطه های دوره نوسنگی و خصوصاً نوسنگی پیش از سفال اهمیت بسزایی دارد چرا که در نبود داده های سفالی می تواند نقش مهمی را در بازسازی فرهنگی محوطه های این دوره ایفا کند. پژوهش های انجام شده در ارتباط با دوره نوسنگی در ایران بیشتر بر محور زاگرس مرکزی بوده است و جنوب شرق ایران با توجه به زیست بوم خشک کنونی آن مورد غفلت متخصصان این دوره قرار گرفته است. تل آتشی به عنوان نخستین محوطه لایه نگاری شده از دوره نوسنگی پیش از سفال در جنوب شرق ایران در منطقه دارستان بم واقع شده است. نمونه برداری سیستماتیک سطحی و نخستین فصل کاوش لایه نگاری در این محوطه نشان داد که تل آتشی با وسعت 5/7هکتارساختار های معماری سرجا می تواند به عنوان یکی از مهمترین محوطه های مربوط به دوره نوسنگی پیش از سفال در منطقه جنوب شرق ایران و شرق خاور نزدیک باشد. طی نخستین فصل کاوش در این محوطه یازده مرحله در زیر مجموعه دوره اول شناسایی شده است. در توالی مراحل دوره اول ساختارها و داده های معماری به عنوان شاخص ترین داده ها در این محوطه بیانگر معماری نسبتاً پیشرفته ای نسبت به استقرار های همزمان در دوره نوسنگی پیش از سفال است. وجوددیوارهایی خشتی و رج چین، استفاده از اندود کاهگل، و به کارگیری تکنیک های قفل و بست دیوار، پی سازی دیوار، زیرسازی کف، کنترل دود حاصل از اجاق در فضای بسته نمود و نشانه های پیشرفته بودن معماری این محوطه است.

نوسنگی پیش از سفال، معماری، تل آتشی، جنوب شرق ایران، دارستان بم