غفور کاکا - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر
غلام شیرزاده - دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی دانشگاه محقق اردبیلی
منیره محمدی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر

لبه ی شرقی زاگرس مرکزی ویژگی های طبیعی و جغرافیایی خاصی دارد. این محدوده ی جغرافیایی دارای کوههای بلند، دشت های میانکوهی، دره های متعدد و منابع آبی فراوان است که از دیرباز مورد توجه و سکونت جوامع انسانی بوده است.منظور از این محدوده ی جغرافیایی، شهرستان شازند است که در قالب مرزهای سیاسی، بخشی از جنوب غرب استان مرکزی را شامل می شود. اهمیت منطقه ی شازند، خصوصاً در دوران پیش از تاریخ از آن جهت است که این محل به عنوان یکی از مسیرهای عبور، برای ورود به مرکز فلات ایران بوده است. شناخت وضعیت استقرار های مس سنگی این محدوده به منظور شناسایی و مطالعه ی زمینه های ظهور فرهنگ های دوران مفرغ و آغاز شهرنشینی حائز اهمیت است. بر این اساس، محدوده ی شهرستان شازند مورد بررسی میدانی و پیمایشی قرار گرفت تا در قالب این برنامه اطلاعات لازم در خصوص اوضاع منطقه در دوران مس سنگی بدست آید. طی این بررسی در مجموع 11 تپه دارای آثار مس سنگی شناسایی گردید. با تحلیل داده های جمع آوری شده از محوطه ها براساس شاخص های محیطی شامل ارتفاع، منابع آب، مسیرهای ارتباطی و پوشش گیاهی و مشخصات محوطه ها شامل وسعت، پراکندگی و تراکم آنها با استفاده از داده های جغرافیایی، اطلاعات بسیار مهمی در زمینه ی تشکیل استقرارهای دوران مس سنگی به دست آمد. اساس پژوهش حاضر بر مطالعه ی مکان های مس سنگی شناخته شده در بررسی منطقه ی شازند استوار است. بررسی ارتباطات درون و برون منطقه ای ، مطالعه ی میزان تاثیر و تاثر فرهنگ های مناطق همجوار، تبیین تحولات اجتماعی فرهنگی حوضه و – تشریح تفاوت های اساسی و بنیادی این منطقه در دوره ی مس سنگی با سایر نقاط ایران بر اساس داده های باستان شناختی از دیگر مباحث مطرح شده در این مقاله است.

مس سنگی ، بررسی باستان شناسی ، زاگرس مرکزی ، شازند