الهام مرادی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
مهدی مرتضوی - انشیار گروه باستانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
علی ماهفروزی - کارشناس ارشد باستانشناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان مازندران

جوامع عصر مفرغ در مناطق مختلف ایران شاهد ظهور پیچیدگی در جنبه های مختلفی از جمله فرهنگی، اجتماعی،اقتصادی و غیره می باشند. ازجمله مواردی که می توان پیچیدگی اجتماعی و حتی فرهنگی را در آن مشاهده نمود؛ نحوه خاکسپاری مردگان است . گوهرتپه که درغرب بهشهر ودر دشت نسبتا پهناورحاشیه جنوبی دریای مازندران قرار گرفته و یکی از بزرگترین محوطه های عصر مفرغ حوزه ASEC محسوب می گردد، نیز این پیچیدگی ها را تجربه نموده است . از جمله شواهد باستانشناختی دوره مفرغ درگوهرتپه که گویای پیچیدگی اجتماعی و فرهنگی در حوزه دریای مازندران است، می توان به شیوه های تدفین و اشیاء دفن شده همراه مردگان اشاره نمود. قدیمیترین تدفینها متعلق به دوره مفرغ میانی بوده که در بخش شرقی و چند نمونه در بخش غربی محوطه گزارش شده است. چهارچوب اصلی این پژوهش بر پایه شناخت الگوهای تدفین وبررسی فرهنگ مادی قبورشیءدار جامعه عصر مفرغ گوهرتپه ،جهت شناخت سنتهای تدفین رایج در عصرمفرغ محوطه وبازسازی ساختار اجتماعی وطبقات اجتماعی در حوزه شمال شرق کشور قرار گرفته است. جهت انجام این پژوهش ،الگوهای تدفین و داده های باستانشناختی حاصل از قبور به عنوان دو متغیر اصلی پژوهش در نظر گرفته شده اند. با ارزیابی وتحلیل داده های حاصل از قبور والگوهای تدفین محوطه گوهرتپه این سوال را میتوان مطرح نمود که اگر این دو متغییر را به عنوان فرایندهای تاثیر گذاردر جهت بازسازی احتمالی ساختار اجتماعی جامعه مورد بحث در نظر بگیریم ،تا چه اندازه میتوانیم,به درک وشناخت درستی از طبقات اجتماعی در این جامعه و بازسازی احتمالی ساختار پیچیده اجتماعی و فرهنگی جامعه عصر مفرغ گوهر تپه برسیم؟ بنابراین هدف این مقاله درک بهتر پیچیدگی اجتماعی و فرهنگی جوامع عصر مفرغ حوزه مازندران خاصه گوهرتپه بر اساس مطالعه شیوه های تدفین و داده های مکشوفه از قبور گوهر تپه می باشد. در واقع وجود ساختار اجتماعی در یک جامعه خود گویای پیچیدگی اجتماعی آن جامعه می باشد که از طریق مطالعه اشیاء درون قبور به نوعی می توان به پیچیدگی فرهنگی آن نیز دست یافت.

گوهرتپه،تدفین،عصر مفرغ،ساختار اجتماعی، پیچیدگی اجتماعی و فرهنگی