حسام الدین شاردی مناهجی - کارشناس ارشد توسعه روستایی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
سجاد مرادی - کارشناس ارشد علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

ازجمله پیامدهای عمده شهرنشینی شتابان، گسترش فضایی شهرها و خورندگی روستاها و اراضی پیرامونیآن هاست که در مادرشهرهای منطقه ای نمود گسترده ای داشته است. این پدیده در ایران طی نیم قرن اخیر بابرجستگی زیادی همراه بوده است. برای درک رویکرد اقتصاد سیاسی به مسئله توسعه شهر ابتدا باید نشاندهیم که انباشت سرمایه چیست و چه ارتباطی با شهر و توسعه دارد. با رویکرد مارکسی و کمک گیری ازمفاهیم سرمایه ثابت و سرمایه متغییر و ترکیب فنی سرمایه، گسترش شهر را از منظر منطق عام سرمایهبررسی می کنیم، سپس با همین رویکرد به تبیین گسترش شهر تهران به روستاهای حاشیه شهر می پردازیم ودر نهایت پنج دلیل عمده از منظر اقتصاد سیاسی برای گسترش شهر تهران به روستاهای حاشیه شهر یعنی: «منطق سرمایه یعنی تمرکز سرمایه در شهر تهران»، «شکل گیری انباشت سرمایه از دوران رضاخان به بعد»، «ادغام اقتصاد ایران به عنوان یک اقتصاد تک محصولی در تقسیم کار بین المللی»، «اصلاحات ارضی»، و در دو دهه اخیر «اجرای سیاست های تعدیل ساختاری دولت و فروش تراکم و درآمدزایی شهرداری از عوارض ساخت و ساز» به تفصیل شرح داده می شود.

اقتصاد سیاسی، گسترش شهر تهران، روستاهای حاشیه شهر، منطق عام سرمایه