بهروز دستجردی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، گرایش آمایش

بی شک معماری اسلامی در مقطع خاصی مدیون معماری ایرانی اسلامی یا بهتر بگوییم معماری شیعه است. بخشی ازعلل ظهور عناصر فرهنگی ازجمله دین و مذهب در سرزمینهای مختلف علاوه بر ریشههای تاریخی، ناشی از ابعاد وویژگیهای طبیعی و انسانی فضای جغرافیایی میباشد که به شکلگیری آن چشمانداز فرهنگی خاص در آن فضا میانجامد. بدیهی است ظهور مذهب تشیع در ایران نیز از این مقوله مستثنا نیست و بخشی از علل بنیادین ظهور این مذهب در فلات ایران متأثر از بنیادهای طبیعی و انسانی این فضای جغرافیایی میباشد. معماری اسلامی و به تبع آن معماری شیعی، همواره تجلی گاه اعتقادات و اندیشه های مسلمانان بوده است. معماری اسلامی، شیوهای از معماری است که تحت تأثیر فرهنگ اسلامی بوجود آمده است. مشهد یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. خراسان به خاطر پهناوری و اصالت تاریخ خود فرهنگهای متنوع و مذاهب و هنرهای گوناگون را در خود پرورانده است فضای معنوی ایجاد شده در اماکن مذهبی مشهد چون مساجد، مدارس، امام زاده ها و خانقاه ها، انسان را به اشراق و شهود سوق می دهد. این پژوهش با توجه به اهمیت و نقش پررنگی که تفکر اسلامی در معماری اماکن مذهبی و غیرمذهبی ایران عزیز، داشته است با هدف بررسی تجلی تفکر شیعی اسلامی در معماری اماکن مذهبی مشهد مقدس پرداخته شده است. در این تحقیق از روش کتابخانه ای یا اسنادی استفاده شده است و محقق از مهمترین ابزار خود یعنی فیش برداری استفاده نموده است. محقق با مراجعه به منابع شناسایی شده از قبل، مطالب مورد نیاز خود را به طور دقیق و باذکر منبع ذکرنموده است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانهای اسناد چاپی مانند مجلهها، مقالهها، هفته نامهها، کتابهای همایشهای علمی، اینترنت و ... میباشد. در نتیجهی پژوهش میتوان گفت هنر معماری ایران ضمن برخورداری از تداوم کم نظیر در طول تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین، بیان کنندهی نحوهی اندیشه، جهان بینی، اعتقادات مذهبی و سنت های اصیل ایرانیان است. به واقع، معمار مسلمان شیعی همواره میکوشد در قالب فرمی متعادل، در عین تنوع و پویایی، دورنمایی از مبانی متقن فکری و اعتقادی را به تصویر بکشاند.

تفکر شیعی- اسلامی، معماری اسلامی، اماکن مذهبی، خراسان رضوی