لیلا زارع - مربی و عضو هیات علمی گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، ایران
بهاره بهروزی فرد - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، گروه معماری، تهران، ایران
رومینا خلیل زاده اقدمی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، گروه معماری، تهران، ایران

در این مقاله تلاش خواهد شد با دو رویکرد کالبدی و معنوی معماری اسلامی را بررسی کرده و با پیدا کردن اصول وروش های کاربردی آن در معماری، به نقش آن در احراز هویت انسانی بپردازد. انسان شناسی علمی ترین رشته علوم انسانی است، بنابر این تعریف، محیطی را که ما به عنوان انسان خلق کرده ایم و در آن زندگی می کنیم، خود سازنده زندگی ماست و این فضای خلق شده، بر پایه توان فکری محدود ما می باشد، حال آنکه در طول تاریخ با تغییر دانش و تکنولوژی، فضای متناسب تری با نیازهای بشر شکل گرفته است، که از عوامل مختلفی نشات می گیرد. با بررسی انسان به عنوان بهره بردار از بنای معماری و مولفه های هویت ساز، همچون انسان و باورهایش، مکان و زمان، می توان به چیستی و کیستی هویت انسان به عنوان اشرف مخلوقات تا حدودی پی برد و نیازهای او را شناخت. هدف موضوع،شناخت و پیدایش اصولی است که هویت انسان اسلامی را تشکیل می دهد، چرا که انسان دارای نیاز های متعددی، اعم از جسمی، روحی و معنوی می باشد و وقتی معماری اسلامی با چنین ویژگی هایی ظهور می یابد، انسان هویت خود را پیدا کرده و به اصل خویش باز می گردد. نتیجه اینکه معماری باید در مجموع تامین کننده نیازهای مادی انسان و زمینهساز رشد روحی و معنوی او باشد، حال آنکه معماری اسلامی، خود دارای چنین ویژگی هایی است و زمینه ساز رشد روحی و معنوی او می باشد. در واقع می توان گفت با توجه به بعد معنوی و توجه به فطرت انسان در معماری اسلامی و شکل گیری فضا، اصول هویت ساز زندگی انسان، یعنی فرهنگ و محیط در جهت و هم سو با بینش اسلامی قرار گرفته و هویت انسان اسلامی شکل می گیرد.

حکمت اسلامی، معماری اسلامی، هویت انسان، هویت اسلامی