قاسم ذوالفقاری - دانشجوی دکتری محیط زیست-آلودگی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت م
عباس اسماعیلی ساری
سیدمحمود قاسمپوری

غلظت های جیوه نمونه های ماهی و موی صیادان ایرانی سواحل جنوبی دریای خزر شامل انزلی، نور، رستمرود و سرخرود برای درک وضعیت آلودگی در صیادان ایرانی و ارزیابی جیوه ورودی به بدن صیادان از طریق هر یک از ماهیان تعیین شدند. نمونه های مو و ماهی بین آذر 1384 و تیر 1385 جمع آوری شدند. غلظت های جیوه در نمونه های موی صیادان بین g/g 44/0 تا g/g 19 بود. هیچ نمونه ای از حدNOAEL (حدی که هیج اثر زیان آوری مشاهده نشود) (g/g 50) عبور نکرده بود. میانگین علظت جیوه مو زیر سطح آستانه WHO (g /g 5) و بالای حد نرمال WHO(g /g 2) بود. یک ارتباط مثبت معنی دار اما ضعیف بین میزان مصرف ماهی و غلظت جیوه مو مشاهده شد. غلظت های جیوه در عضله ماهیان صید شده از سواحل جنوبی دریای خزر بین g/g 003/0 تا g/g 58/0 قرار داشت. غلظت جیوه مو در یک صیاد ایرانی سواحل جنوبی دریای خزر با استفاده از معادله رگرسیونی بر اساس متوسط مصرف ماهی محاسبه شد. متوسط جیوه ورودی به بدن صیادان بر اساس غلظت جیوه در ماهی و میزان مصرف سرانه ماهی توسط صیادان تخمین زده شد (g/daily 6/7). شش نمونه از ماهیان شامل سیاه کولی، کلمه، کفال طلایی، سفید، کاراس و اردک ماهی و یک نمونه شامل اردک ماهی به ترتیب از حد راهنمای US EPA و حد راهنمای تعیین شده توسط کمیته کارشناسی مشترک FAO و WHO (JECFA) عبور کرده بودند، که دلالت می کند بعضی از ماهیان (شش نمونه با توجه به US EPA و یک نمونه با توجه به JECFA ) برای مصرف صیادان سواحل جنوبی خزر با میزان مصرف 30 گرم در روز خطرناک هستند. پیشنهاد می شود منبع اصلی جیوه در صیادان، ماهی باشد. با وجود این غلظت جیوه در موی بعضی از صیادان به حد بالایی رسیده بود. این مطلب توسط محاسبه میزان جیوه ورودی به بدن از طریق ماهی نمی تواند توضیح داده شود. لذا ممکن است منابع دیگری در آلودگی صیادان به جیوه نقش داشته باشد.

جیوه، مو، صیادان ایران، ماهی، آلودگی