هوشنگ فتحی - کارشناس ارشد رشتهی صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان

شیشه بندهای چوبی در معماری به فراخور هر دوره تاریخی شباهتها و تفاوتهایی را موجب شده که تا ثیر آن در تزئینات وابسته به معماری نیز بارز است. تفاوت فرم فضاها در معماری دورهی زندیه و قاجاریه، تمایز بین فرم شیشه بندها را سبب شده و برای نمونه رواج استفاده از تاقهای تیر پوش در دورهی قاجاریه، کثرت استفاده از قالب مستطیل در کادر اصلی روزنها را در پی داشته است. هنر گره- سازی چوب، اساس شکلگیری شیشه بندهای چوبی در ایران است. با استناد به نکات فنشناسی موجود در نمونههای تاریخی در دسترس، بهسازی و بهکارگیری ابزارهای کارآمدتر و مصالح نوین زمینه ساز ظهور شیوههایی همچون قوارهبری در دورهی زندیه و پارچهبری در دورهی قاجاریه بوده که نتیجه- ای چون افزایش کمی حجم و نوع تزئینات در روزنهای چوبی دورهی قاجاریه به دنبال داشته است. ره آورد این پژوهش پاسخی به پرسشهای مرتبط با پیشینه شناسی، فن شناسی و تناسبات فرم و رنگ در آثار این دو دوره است و در کنار آن زمینه برای شناخت سیر تطور و تحول نقوش و سایر تناسبات زیباشناختی با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی فراهم خواهد شد. از اهداف این طرح شناخت و معرفی عناصر تزئینی، تناسبات ساختاری و رنگی بین شیشه بندهای چوبی این دو دوره زند و قاجار می باشد که می تواند راهگشایی، در یافتن راهکاری برای باززنده سازی و پویایی این هنر در معماری معاصر باشد. از نتایج حاصل از این پژوهش می توان به دستیابی به تناسبات طلائی و رنگی )بهره وری از رنگ های مکمل( در شیشه بندهای چوبی و همچنین هماهنگی بین فرم معماری و ارسی اشاره داشت، که از دلایل اصلی تغییر سبک بین دو دوره مذکور می باشد.

گره چینی، تناسبات طلائی، شیشه بندهای چوبی، دوره زند، دوره قاجار