سروش ذبیح اللهی - دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ایلام

توسعه بی رویه و ناپایدار شهری باعث افزایش حاشیه نشینی، تخریب فضای سبز شهری و بالا رفتن تقاضا برای زمین می گردد که خود زمینه ساز از بین رفتن فضاهای سبز درون شهری و تغییر کاربری این گونه اراضی است. اهمیت فضاهای سبز در محیط شهری تا آن حد است که بعنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع مطرح می باشد. وجود فضاهای سبز شهری در کلانشهرها، با توجه به وجود منشاهای مختلف آلودگی هوا، اهمیت بیشتری دارد. پارک جنگلی پیتگر تهران یکی از این فضاهای سبزی است که در کاهش آلودگی هوای شهر تهران و تلطیف هوای آن نقش مهمی دارد. با توجه به اهمیت پارک جنگلی چیتگر در کلان شهر تهران و ضرورت پایداری آن، و با توجه به اهمیت هایی که ساختار جنگل در پایداری اکوسیستم جنگل دارد، هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه ساختار افقی و عمودی توده های سوزنی برگ و پهن برگ در این پارک جنگلی می باشد. بدین منظور چهار قطعه نمونه 25 آری مربعی شکل (50x50 متری) در تیپ خالص کاج و چهار قطعه نمونه 25 آری در تیپ اقاقیا- زبان گنجشک، که دارای شرایط یکسانی از لحاظ توپوگرافی با هم بودند در پارک جنگلی چیتگر انتخاب شدند. در هر کدام از قطعات نمونه، مشخصه های قطر برابر سینه و ارتفاع درختان، ارتفاع تاج، دو قطر بزرگ و کوچک تاج و موقعیت مکانی هر کدام از درختان به صورت X و Y نسبت به مبدا قطعه نمونه اندازه گیری و ثبت شدند. جهت مقایسه مشخصه های کمی توده های سوزنی برگ با توده های پهن برگ از آزمون T مستقل با سطح اطمینان 95 درصد استفاده گردید. همچنین به منظور ترسیم ساختار افقی و عمودی جنگل از نرم افزار تخصصی مدل سازی SVS استفاده شد. طبق نتایج، میانگین به دست آمده از مشخصه های توده های سوزنی برگ و پهن برگ نشان دادند که تمامی این ویژگی ها در هر دو توده اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند و در توده های سوزنی برگ بیشتر از توده های پهن برگ می باشند. نتایج حاصل از مدل سازی توده ها نشان داد که ساختار افقی توده های سوزنی برگ دارای تاج پوشش متراکم و پراکنش یکنواخت و ساختار عمودی این توده ها نیز به صورت یک اشکوبه و منظم هستند. همچنین ساختار افقی توده های پهن برگ نشان دهنده تاج پوشش تنک با تراکم کمتر نسبت به سوزنی برگان و ساختار عمودی این توده ها نشان دهنده ارتفاع کم درختان و عدم تقارن تاج آنها می باشند. در کل، نتایج پایداری بهتر توده های سوزنی برگ را در پارک جنگلی چیتگر تأیید کردند. با توجه به همیشه سبز بودن توده های سوزنی برگ و نیاز کمتر آنها به آب نسبت به پهن برگان، گسترش توده های سوزنی برگ در این پارک جنگلی تأیید کردند. با توجه به همیشه سبز بودن توده های سوزنی برگ و نیاز کمتر آنها به آب نسبت به پهن برگان، گسترش توده های سوزنی برگ در این پارک جنگلی می تواند علاوه بر ایجاد چشم اندازی زیبا در تمامی فصول، با صرفه جویی در مصرف آب خصوصاً با توجه به بحران کم آبی در کشور، از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشد.

توده های سوزنی برگ، توده های پهن برگ، پارک جنگلی چیتگر، پایداری، ساختار جنگل