محمدرضا بیگی ورزنه - دانش آموخته کارشناسی مهندسی ماشین های کشاورزی، دانشگاه جیرفت
مجید دولتی - استادیار گروه مهندسی مکانیک بیوسیستم، دانشگاه جیرفت

وجود خشکسالی های چند سال اخیر مناطق مرکزی ایران در اثر کاهش میزان بارندگی و عدم رعایت اصول مدیریتی صحیح آب حوزه زاینده رود و مصرف بی رویه و در برخی موارد غیر قانونی آب در بخش کشاورزی، صنعت و شرب منجر به خشک شدن زاینده رود و حوزه آبگیر آن یعنی تالاب گاوخونی شده است. و علاوه بر خسارات زیادی که بر زیستگاه های جانوری و کم شدن گردشگر به منطقه شرق اصفهان و شهر ورزنه گذاشته است، این تالاب را به یک پایگاه تولید ریزگرد های سمی تبدیل نموده است. با افزایش خشکی تالاب، سست شدن خاک سطح و فرسایش بادی خاک و با توجه به این نکته که حدود 77 درصد کل سال در تالاب گاوخونی باد ورزیده می شود، این ریزگردها به همراه جریان باد و با ترکیب شدن با فلزات سنگین با سرعت زیاد در محیط منتشر می شوند و نه تنها به سمت زمین های کشاورزی، باغات و واحد های دامداری این منطقه سرازیر می شوند، بلکه شعاع وسیعی از مناطق همجوار را تحت تاثیر خود قرار می دهند که این امر سبب مشکلات زیادی در بخش کشاورزی، از جمله دفن پوشش گیاهی موجود، افزایش رشد آفات و امراض گیاهان و کاهش محصول تولیدی شده و علاوه بر خسارتی که بر سلامت زیستی مردم وارد می کند، دام های منطقه را نیز با مشکلات و بیماری تنفسی دچار می نماید. ریز گرد های تولید شده در اثر سستی سطح خاک تالاب می باشد و این ریزگرد ها حاوی فلزات سنگین سمی بوده و اثرات مخربی برای سلامت زیستی و غذایی دارد. با برگشت آب به تالاب گاوخونی و تأمین رطوبت، سبب پیوستگی مجدد ذرات خاک شده و از انتشار ریز گردها در اثر وزش باد جلوگیری می شود. در این مقاله ضمن معرفی اثرات ریزگردها، برای حل مشکل موجود راهکارهایی پیشنهاد شده است.

تالاب گاوخونی، ریز گردها، فلزات سنگین، محیط زیست، امنیت غذایی