حمیدرضا اصغری
مهدی رحیمی
شاهین شاهسونی

پساب کارخانه قند به همراه گل کربناته یا فیلتر کیک , لجنی است که از ترکیبات آهکی و مواد آلی غیر قندی , حاصل از فراین د استخراج قند از چغندر قند تشکیل شده است . رسوب حاصل از این پساب به علت دارا بودن pH بسیار بالا بعنوان یک آلا ینده کننده محیط زیست محسوب می گردد . از طرفی این رسوب دارای مواد آلی و عناصر غذایی زیادی مانند K, Ca, Mg, P, S, N است که این عناصر برای رشد گیاه لازم و مفید می باشد , بعنوان مثال در کشور های اروپایی و آمریکا ازاین رسوب برای پرورش قارچ خوراکی استفاده می نمایند و یا در کشورهایی که دارای خاک اسیدی می باشند از این رسوب برای اصلاح خاک و بالا بردن pH خاک استفاده می کنند . در ایران این ماده را بعنوان آلاینده می شناسند و هر ساله کارخانجات قند مقادیر زیادی جریمه بعلت تولید این ماده می پردازند . دراین پژوهش برای مشخص شدن کاربرد گل کربناته ( رسوب ) با انجام دو آزمایش , اثر آن بر رشد رویشی دو گیاه و همچنین تاثیر و یا عدم تاثیربر همزیستی میکوریزائی با ریشه این گیاهان در خاک های منطقه شاهرود مورد بررسی قرار گرفت . در آزمایش اول دو گیاه جو وشبدر انتخاب شد و آستانه تحمل گیاهان در برابر اضافه نمودن گل کربناته در محیط رشد این گیاهان بررسی گردید . در آزمایش دوم مقادیر ,5 ,0 15 ,10 و 20 درصد وزنی از گل کربناته به خاک اضافه و میزان رشد گیاهان جو و نخود و همچنین میزان همزیستی میکوریزائی در این گیاهان در طول 3 ماه در گلخانه در یک آزمایش فاکتوریل با طرح پایه RCBD بررسی گردید . نتایج این بررسی نشان داد با افزایش میزان گل کربناته رشد گیاهان بطور معنی داری در هر دو گیاه کاهش یافت . بطور کلی با اضافه نمودن 10 درصد وزنی گل کربناته به خاک , کاهش رشد در هر دو گیاه مشاهده نشد ولی تیمارهای 15 و 20 درصد سبب کاهش رشد شدند . بررسی ریشه گیاهان تیمار شده نشان داد که حداکثر همزیستی میکوریزائی در تیمار شاهد ( صفر درصد ) و حداقل در تیمار 20 درصد دیده می شود . بر اساس نتایج حاصل از این بررسی بنظر می رسد اضافه نمودن حداکثر میزان 10 درصد وزنی از گل کربناته کارخانه قند به خاک اثرات منفی در گیاه و خاک ایجاد نمی کند و در صورت استفاده مقادیر بیشتراز این ماده احتمال اثرات مخرب زیست محیطی بالا می رود .

گل کربناته ،کارخانه قند ،میکوریزا ،جو ،نخود , شبدر , آلودگی