حمید حسینیان خوشرو - گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
علیرضا طالعی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمد رضا بی همتا - گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
مریم شهبازی - بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران (ABRII)

به منظور بررسی برخی صفات فیزیولوژیکی و بیان ژن های کلیدی دخیل در تنظیم اسمزی در پاسخ به تنش کم آبی آخر فصل، آزمایشی در گلخانه برروی پانزده رقم گندم نان دردو شرایط نرمال و تنش کم آبی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد. اعمال تنش به صورت کنترل رطوبت خاک د رحد PC50% در شروع گلدهی در مقایسه با آبیاری نرمال انجام گرفت. 28 روز پس از اعمال تنش نمونه برداری از برگ پرچم انجام شد. تجزیه واریانس داده ها نشانن داد که بین سطوح اثر تنش و پاسخ ارقام تفاوت معنی داری وجود دارد. ارقام حساس مرودشت وشاه پسند به طور معنی داری تنظیم اسمزی، محتوی نسبی آب برگ، محتوی پرولین، گلایسین بتائین ، میزان یون پتاسیم ومحتوی قندهای محلول پایین تری در تیمار خشکی در مقایسه با13 رقم دیگر داشتند. براساس نتایج حاصل از تجزیه کلاسترارقام مورد مطالعه در سه گروه، گروه1 شامل ارقام با توانایی اسمزی بالا، گروه 2 ارقام با توانایی اسمزی متوسط و گروه 3 ارقام با توانایی اسمزی پایین طبقه بندی شدند. نتایج حاصل از بیان کمی دو ژن P5CS و BADH، به ترتیب ژن کلیدی در مسیر سنتز پرولین و گلایسین بتائین، افزایش معنی داری تحت تنش خشکی در رقم متحمل دز در مقایسه با رقم حساس مرودشت نشان داد. به طو رکلی با توجه به این نتایج ارقام گروه1 از مکانیسم تنظیم اسمزی برای تحمل به خشکی استفاده می کنند و برای کشت در شرایط خشک ارجعیت دارند. و ژن P5CS نقش کلیدی در تنظیم اسمزی بازی می کند.

بیان ژن، تنظیم اسمزی، گندم نان، خشکی آخر فصل