بررسی حق داشتن وکیل در تحقیقات مقدماتی براساس قانون آئین دادرسی کیفری 1378 و 1392

طرح اتهام، متهم را وارد فرایندی می کند که حقوق و الزاماتی خاص بر آن مترتب است. حق برخورداری از دادرسی عادلانه امری استکه تقریبا در تمام اسناد حقوق بشری چه در سطح جهانی و چه در سطح منطقهای شناسایی شده است. الزامات حاکم بر این فرایندایجاب میکند که دستاندرکاران نظام عدالت کیفری از اتخاذ تصمیم های محدودکننده احتراز نمایند. بنابراین ضروری است تمام امکاناترا در اختیار متهم قرار دهند تا وی بتواند از خود دفاع کرده، بیگناهیاش را ثابت کند و یا حداقل از محکومیت بیش از استحقاقشجلوگیری نماید. از جمله حقوقی که متهم در فرایند رسیدگی از آن بهره می برد، حق برخورداری از معاضدت وکیل مدافع در کلیه مراحلرسیدگی-از جمله مرحله تحقیقات مقدماتی- است. تحقیقات مقدماتی در نظام های دادرسی کیفری مختلط که براساس اصول حاکم برنظام تفتیشی(سری، غیرترافعی و کتبی) سامان مییابد، تقابل نابرابر دو همآورد است که در یک سو تشکیلاتی گسترده و دارای همهاقتدارات و اختیارات در جمعآوری دلایل، با استفاده از گروهی متخصص و آگاه به ظرافتهای تحقیق و بازجویی، و در سویی دیگرفردی تنها و بدون آگاهی از حقهای خود و ظرافتهای امر تحقیق و قضا-که حتی گاه ناآگاهانه و به خیال دفاع مثبت از خویش مطلبیکاملا به زیان خود بیان می کند. نتیجه چنین تقابلی از پیش معلوم است. همراه داشتن وکیل می تواند این نابرابری را تا اندازه ای جبرانکند. اصل الزامی بودن شرکت وکیل مدافع در کلیه مراحل دادرسی های کیفری در مقررات موضوعه اکثر قریب به اتفاق کشورهای جهانمن جمله قوانین عادی و اساسی کشورمان پذیرفته شده و به عنوان اساسی ترین تضمین های حقوق دفاعی متهم پذیرفته شده است و دربرخی از نظام های حقوقی محاکمه متهم بدون شرکت وکیل مدافع ممکن نیست. در قانون آئین دادرسی کیفری 1378 و 1392 به ترتیبدر مواد 128، 5، 48 و 190 بر حق داشتن وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی تاکید شده است. اما با بررسی مواد مذکور در می یابیم کهاین مواد شاید به خوبی نتوانند حق دفاع متهم را تامین کنند. در این مقاله در ابتدا تاریخچه ای از حق دسترسی به وکیل بیان و در ادامه بهبررسی این حق در دو قانون آئین دادرسی کیفری 1378 و 1392 خواهیم پرداخت.

Keywords:

وکیل , تحقیقات مقدماتی , متهم , دادرسی عادلانه