مفهوم و جایگاه انصاف در فقه

انصاف یکی از اصول کلی حقوقی است که در قوانین برخی کشورها به طور رسمی پذیرفته شده است. از آنجا که فقه،مبنای وضع قوانین موضوعه ما می باشد، تعریف و بحث درباب مفهوم انصاف، برای حل مسائل مبتلا به، ضروری است.نزدیکترین مفهوم به انصاف، مفهوم عدالت اخلاقی است و جدای از بحث «قاعده ی عدل و انصاف» که صرفا به تقسیم اموال در هنگام اختلاف، مرتبط است؛ قوانین موضوعه ای که انسان آن را وضع و اجرا می کند خواه ناخواه دارای نواقصی است کهعدالت را خدشه دار می کند. برخی معتقدند آنجاکه قانون پایان می پذیرد «صلاحدید» آغاز می شود و در مقابل، برخی دیگر«خودکامگی» را ره آورد آن می دانند. در فقه پیشرو اسلامی، برای دوری از «خودکامگی» و در عین حال رعایت موازین منصفانه و عدالت اخلاقی، بر روی اشخاصی تأکید شده است که محور تبلور اجرای عدالت و انصاف در جامعه و یا مسندقضاوت و منشاء صدور احکام شرعی می باشند که خود لزوما باید منصف و عادل باشند و مردم نیز بر آن صحه بگذارند.همچنین مفهوم عدالت اخلاقی یا انصاف در بعضی از قواعد فقهی مانند «قاعده ی لاضرر» نهفته است که استنباط احکام ازهمین قواعد و به وسیله اشخاص مذکور، صورت می پذیرد. بدین صورت این الگوها باعث توسعه و تبلیغ انصاف حقیقی ونهادینه سازی آن به طور روز افزون در جامعه می شوند که همان عدالت متعالی است. این مقاله در هشت عنوان و با بیاننتیجه پیرامون مفهوم انصاف در فقه می پردازد.

Keywords:

انصاف , عدالت فقهی , اخلاق , قواعد فقهی , محور تبلور