داود غلامپور - کارشناس ارشد بیابان زایی
حمید ترنج زر - استاد یار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
عباس احمدی - استاد یار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

بیابان زایی پدیدهای است که در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب رخ می دهد و سببکاهش پتانسیل اراضی میگردد. جهت ارزیابی بیابان زایی تحقیقات مختلفی در داخل و خارج کشور صورتگرفته که منجر به ارائه مدل های ملی و منطقه ای شده است. در این تحقیق از مدل IMDPA (که در سال 1384توسط سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور ارائه شده است) استفاده شده است.هدف ازاین تحقیق ارائهنقشه تخریب اراضی منطقه شرق شهرستان خمین ( دهستان گله زن ) میباشد .براین اساس در مدل IMDPAمعیارخاک ( و شاخص های مشتمل بر عمق خاک، بافت،درصدسنگریزه عمقی و هدایت الکتریکی) معیار اقلیم شاخص های مقدار بارش، شاخص خشکی و تداوم خشکسالی) و معیار پوشش گیاهی (وضعیت پوشش گیاهی،بهره برداری از پوشش گیاهی و تجدید پوشش گیاهی) ، بدین منظورابتدا با کمک اطلاعات خاکشناسیموجودوواحدهای کاری تعریف شده درمنطقه،اقدام به حفر 6 پروفیل خاک شناسی، تشریح ونمونه برداریدر 6 واحدخاک موجود درمنطقه گردید و شاخصهای مورد نظر در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. سپس نقشهتخریب اراضی از امتیازدهی هرشاخص با کمک جدول های مربوطه و میانگین هندسی بدست آمد. درنهایت داده ها با کمک نرم افزار Arc GIS مقایسه بین شاخص هادرخاک منطقه صورت گرفته وتعیین شودکه آیا بین آنها اختلاف معنی داری وجوددارد یاخیر. در مدل IMDPA براساس نتایج حاصل ازنقشه بدست آمده 45/94 درصد منطقه در کلاس بیابان زایی متوسط و 52 درصد در کلاس بیابان زایی شدید قرار دارد که معیاراقلیم با ارزش عددی 2/86 بیشترین تاثیر و معیار خاک با ارزش عددی 2/32 کمترین تاثیر را در بیابان زایی منطقه داشته است. ودربین شاخصهای موردبررسی شاخص خشکی بیشترین نقش باارزش عددی 3/6 و شاخص هدایت الکتریکی با ارزش عددی 1/25 کمترین نقش رادربیابان زایی منطقه داشته است.

بیابان زایی، IMDPA, GIS، مدالوس،شاخص ،خمین