مهشید گودرزی - کارشناسی ارشد معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان
علیرضا عجمی - کارشناسی ارشد معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

فرهنگ وقف دارای تمدنی هزاران ساله می باشد که در ایران باستان نیز بصورت وقف اموال جهت معابد و آتشگاهها متداول بوده ولی با ظهور اسلام وقف نمود و جلوه ای دیگر می یابد بطوریکه عرصه های وقفی تحت تأثیر جهان بینی دینی و مذهبی اسلام جدا از تأثیر بسیار زیاد در شکل گیری فضاهای شهری نقش بسیار والایی در بهبود اوضاع اجتماعی و اقتصادی جامعه پیدا می کند و با احداث بناهایی مانند مدارس ، آب انبارها ، حمام ها ، کاروانسراها و مساجد و ارائه خدماتی برای تمامی اقشار مردم شکل عادلانه تری ازتوزیع خدمات را در جامعه ایجاد میکند. این مقاله با رویکردی توصیفی- تحلیلی به مطالعه و شناخت عناصر کالبدی وقفی و اصول ویژه ای که در طراحی معماری آنها درنظر گرفته شده همگام با بررسی نقش آنها در رسیدن به اهداف اجتماعی از قبیل عدالت و امنیت می پردازد. این پژوهش در ادامه با توجه به عملکردهای خاص موقوفات و اهمیت تأثیرات آنها بر نظام اجتماعی و فرهنگی جامعه در حل مسائل و مشکلات اجتماعی ، پدیده وقف را بعنوان نظامی پویا در تحقق عدالت اجتماعی که یکی از مطلوب های آرمان شهرهای اسلامی است معرفی می نماید . بطوریکه می توان همچنان آن را بعنوان یکی از ضرو رتهای طراحی فضای شهری امروزه مدنظر قرار داد و آن را در برنامه های توسعه شهری گنجاند

کالبد ، فضای شهری ، آرمان شهر ، عدالت ، فرهنگ