سعیده محتشم امیری - دکترای شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

حکیم ابونصر فارابی، فیلسوف برجسته مسلمان که به حق پدر فلسفه اسلامی نامیده می شود در دو اثر بسیار مهم و ارزشمند خویش سیاست المدنیه و آراء اهل مدینه فاضله به ویژگی هایی در شهرها و ساکنین شهرها اشاره کرده است که از خلال آنها و تحقیق و تفحص در متن موضوعات آن، می توان به صفات شهر مطلوب اسلامی از منظر این حکیم برجسته مسلمان دست یافت. در این پژوهش که در آن از روش های اسنادی )کتابخانه ای( و تحلیل محتوای متن بهره برده شده، سعی شده است تا با رویکردی ویژه و مشخص و به زبانی گویا به ویژگی های شهر مطلوب اسلامی از دیدگاه فارابی اشاره گردد. توجه به فلسفه اسلامی و نگاه فلاسفه اسلامی در باب صفات شهر مطلوب می تواند هرچه بیشتر در شکل گیری الگوی شهر اصیل اسلامی ایرانی ما را یاری رساند. یافته های تحقیق نشان می دهند که از منظر فارابی کالبد شهر و شکل و شمایل ساخت و سازها تأثیری بر اصل مدنیت شهر ندارند؛ وی آن را مقوله ای بالعرض می داند که نقش چندانی در تحولات و فرایندهای مدنی ایفا نمی کند، اما از سویی دیگر فارابی جغرافیای محیطی را در جهت گیری های مدنی امری مهم برمی شمرد که تأثیر به سزایی بر خلق و خوی شهرنشینان و در نتیجه ویژگیهای شهر می گذارد. رسیدن به کمال نهایی انسان از جمله نتایجی است که در شهر مطلوب فارابی تبلور می یابد؛ شهری که به مثابه بدنی سالم و همگام با نظام تکوینی عالم هستی، تجلی انتظام حقیقی، وحدت و نظام سلسله مراتب است، فضایی که همه ی اعضا برای پایدار ماندن آن با یکدیگر همکاری می کنند بنابراین یا مردم همه در سعادت اند یا همه در رنج و مشکل، سرنوشت یک فرد به خود ختم نمی شود بلکه کل جامعه در سعادت و یا شقاوت شهر نقش مهم و مؤثر دارند. صفات این شهر مطلوب در متن مقاله به تفصیل آمده است

شهر اسلامی ، شهر مطلوب ، علم ، ابونصر فارابی ، سعادت ، کمال