زهرا خان احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران
ستاره زینل زاده - دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

میزان و چگونگی تاثیرگذاری متقابل ویژگی های محیط و رفتار انسان یکی از بحث های مهم معماران عصر حاضر است و بررسی آن میتواند درطراحی محیطی مطلوب، راهگشا باشد. از ویژگیهای محیطی که در ارتباط متقابل با رفتار فرد میباشد، انعطاف پذیری است. انعطاف پذیری به عنوان مفهومی اجتماعی-فضایی، یکی از معیارهای اساسی در میزان مطلوبیت فضایی بهره برداران از فضا است و میتواند پاسخگوی بسیاری از نیازهای تغییرپذیر، با تغییر شرایط استفاده کنندگان از فضا باشد. در معماری خانه های سنتی ایرانی به دلیل نیازها، سلایق و روابط مختلف انسان با خود، خدا، محارم، همسایگان و غریبه ها در حوزه حریم خانه، فضاهایی با امکان عملکردهای متنوع وجود داشته است. اما امروزه اگرچه این نیازها و روابط در بین خانواده ها وجود دارد، اما فضاهای مسکونی، متناسب با این نیازها طراحی نمی گردد. در این تحقیق به بررسی مفهوم انعطاف پذیری از دو جنبه عرصه ذهنی بهره برداران از فضا و عرصه عینی فضای معماری پرداخته می شود و با استخراج ابعاد، شاخص و سنجه های انعطاف پذیری و مطلوبیت فضایی و تلفیق آنها، میزان تاثیر گذاری ابعاد انعطاف پذیری در میزان مطلوبیت فضایی در خانه های سنتی و معاصر مورد بررسی قرارگرفته است. این تحقیق مروری -تحلیلی است. مبانی نظری با روش کتابخانه ای و مرور اسنادی استخراج گردیده است. و مشخص گردید در خانه های سنتی ابعاد زیست محیطی، زیباشناختی- تجربی و اجتماعی انعطاف پذیری اثرگذارتر از ابعاد عملکردی و کالبدی بوده اند و در خانه های معاصر بیشتر ابعاد عملکردی و کالبدی انعطاف پذیری سبب افزایش مطلوبیت فضایی گشته است و در یک مقایسه کلی خانه های سنتی مطلوبیت فضای بیشتری برای بهره برداران از فضا ایجاد کرده اند

انعطاف پذیری فضا ، مطلوبیت فضایی ، معماری خانه ، راهکارهای انعطاف پذیری