در جستجوی نقش نور و ظلمت در تبیین کیفیات فضایی در معماری اسلامی

نور و ظلمت مفاهیمی هستند که در تاریخ زندگی بشر بسیار تأثیرگذار بوده و در همه جوانب حیات وی مورد توجه قرار گرفتهاند. نوع نگرش به مفهوم نور و ظلمت در معماری ایرانی نیز تحت تأثیر تفکر اسلامی بسیار قابل تأمل است. در این مقاله مفاهیم نور و ظلمت در قرآن و نیز تأثیر آن بر ارزش فضایی معماری اسلامی مورد بررسی است. هدف اصلی مقاله توجه به چگونگی و نحوه حضور نور در معماری اسلامی است. روش این مقاله روش مفهوم به مصداق است. در واقع با بررسی جزئیات و مفاهیم نور و ظلمت از دید قرآن و فیلسوفان اسلامی، در نحوه حضور و تجلی آن در فضاهای معماری اسلامی به صورت کیفی تعمق شده است. بر اساس نتایج این تحقیق تاریکی و روشنی نمادهایی هستند صریح و مفاهیم روحانی و عرفانی زیادی را در فضای معماری دربردارند. نور اصلیترین عامل کیفیت، پویایی و سرزندگی فضای معماری است و از نظر مفاهیم کیفی، سمبلیک و کارکرد عملی، جایگاه ویژهای در میان عناصر تشکیل دهنده فضا دارد. از طرفی تأکید بر حضور نور در فضا، نمادی از وحدت و یگانگی خداوند به شمار میآید. در بهرهگیری از نور و تاریکی گویی هنرمند مسلمان در بیان روایتش از عالم هستی، از رمزگان ویژهای بهره گرفته است. هنر خود نوعی معرفت است و هنرمند همواره در صدد کشف مراتبی از پدیدههای آن است. در واقع گویی زندگی با حضور خاص نور در فضا، زندگی در جو توحید است. در این مقاله در جهت تبیین بهتر موضوع بازار قدیمی تبریز به عنوان نمونه موردی انتخاب گشته است.

Keywords:

نور , ظلمت , معماری اسلامی , کیفیات فضایی , بازار ایرانی