مسعود هاشمی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
صلاح الدین مولانایی - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان
حسین خیراندیش - استاد گروه طب سنتی، دانشگاه دولتی علوم طبیعی روسیه
محسن طبسی - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

سابقه حمام در ایران به دوران پیش از اسلام و حتی پیش از زرتشت می رسد. با ظهور اسلام و وجوب تطهیر و عنایت به تنظیف در دین مبین، جایگاه ویژه حمام ارتقاء یافته و در بین بناهای عمومی شهر از اهمیت نسبتاً بالایی بر خوردار گردید. شاید بتوان علت این اهمیت را وجود وجوه پنهان در معماری حمام های ایران دانست. از جمله اینکه حمام در طب سنتی ایران یکی از مهم ترین ارکان حفظ سلامتی و درمان بیماری بوده است، به طوری که حمام های ایرانی وظیفه یک درمانگاه را انجام می داده اند. این در حالی است که مطالعات موجود، بیشتر بر جنبه های اجتماعی- فرهنگی حمام متمرکز بوده و سایر جنبه های آن مورد بحث و مداقه قرار نگرفته است. بنابراین در این مختصر، به مطالعه وجوه پزشکی حمام های ایران با رجوع به منابع طب سنتی، به منظور شناخت بهتر و بیشتر حمام های ایران و معرفی ابعاد پنهان در معماری آنها پرداخته شده است. نتایج تحقیق با اتکاء به روش توصیفی- تحلیلی و تکنیک مطالعات کتابخانه ای، اصول طبی را در معماری حمام های ایران مستتر دانسته و اساساً نقش طبی برای آنها قائل است. آن گونه که از نتیجه مطالعات بر می آید؛ اصول معماری حمام های ایرانی به حدی منطبق و مطابق با اصول طب سنتی بوده که حتی دستور ساخت و نگه داری آن به صورت مکتوب در منابع معتبر طبی از جمله قانون ابن سینا، مفرح القلوب ارزانی و حفظ الصحه ناصری آمده است.

معماری ، حمام ، طب سنتی ، ایران