سیدمحمدحسین علیپوریزدی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
محمدصادق برجیس قهفرخی
حامد کوهی

همانطور که می دانیم یکی از مهم ترین بخش های هنر، بلکه از مهمترین بخش های زندگی انسان، که بعد از انقلاب اسلامی ایران مورد بی توجهی اقشار تاثیرگذار جامعه قرار گرفت ، بحث معماری و شهرسازی بر اساس ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران است. ما شاهد آن هستیم که بین اندیشه های معمارانه آرمانی انقلاب اسلامی ایران و معماری تحقق یافته در بستر کالبد، فاصله زیادی وجود دارد. حال سؤالی مطرح می گردد که این شکاف، آیا به دلیل ضعف و نقایص موجود در اسناد بالادستی است یا در اجرا و پیاده کردن الگوها کوتاهی می شود؟ مقاله حاضر که ابزار جمع آوری اطلاعات آن به روش کتابخانه ای است به روش تحلیلی – توصیفی است و نگارندگان این تحقیق در صددند با تحلیل کاربردی قوانین بالادستی و نیز تبدیل آن ها به ضوابط سنجشی به آسیب شناسی موضوع پرداخته شود. در خلال پژوهش از طریق بررسی نظریات ضمنی و عینی حاکمیت در جمهوری اسلامی ایران و برخی از علمای اهل نظر که مبانی نظری این حرکت فکری را تشکیل می دهند در ابتدا نقشه راه تحقیق معین می گردد و سپس با بررسی اسناد بالادستی کشور و مقایسه آن با این نقشه راه، نقایص موجود آسیب شناسی می شود و در نهایت با بررسی قوانین اجرایی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و تطبیق آن با اسناد بالادستی، وضعیت اجرایی قوانین و زنجیره ی اتصال بین آن ها مورد کنکاش قرار می گیرد. همچنین این مقاله درصدد بررسی کیفیت عوامل کالبدی مجتمع های مسکونی طرح مسکن مهر طبق الگوهای بالادستی و اجرایی است. پاسخ گویى به نیاز مسکن اقشار کم درآمد در برنامه هاى توسعه در قالب سیاست هاى مختلف مورد توجه بوده است و سیاست حق بهره برداری از زمین که حذف قیمت زمین از هزینه تمام شده ساختمان را مورد توجه داشته است اقدامی است که قطعا در صورت توجه به تمامی ابعاد آن نتایج مثبتی را در بخش مسکن و تعدیل بازار زمین ایفا خواهد کرد. لیکن مواردی ازقبیل ناهماهنگی بین ظرفیت تولید مسکن و تقاضای مسکن، مکان یابی پروژه مسکن مهر، عدم توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی مکان احداث طرح، عدم توجه به هزینه های ساخت، ناکارایی تعاونی های مسکن برای اجرای پروژه مسکن مهر، یکنواختی الگوی مسکن مهر و عدم توجه به شرایط متفاوت متقاضیان مسکن مهر، شتاب زدگی و در نتیجه عدم نظارت کافی و کنترل کیفی و در نهایت لزوم توجه به تکنولوژی ساخت قابل انکار است. در پایان به این نکته پرداخته می شود که هرچند در تدوین اسناد بالادستی نقایصی مطرح است، اما مشکل اساسی در عدم هماهنگی بین قوانین « اسلامی-ایرانی و انقلابی » اجرایی و اسناد بالادستی و نیز پیاده کردن صحیح این قوانین است. بنابراین لزوم توجه بیشتر به پیاده کردن نشانه ها و آثارمتاثر از اسناد بالادستی در معماری عمومی کشور، خصوصا مسکن مهر امری حتمی می نماید که تحقق آن مستلزم تبیین مهندسی فرهنگی و برنامه ریزی در ابتدا و تلاش در ایجاد هماهنگی میان مبانی نظری، قوانین بالادستی و قوانین اجرایی و نظارت بر آن ها است. مهمترین روش برای رسیدن به هدف تأمین مسکن گروههای کم درآمد شهری، بهم پیوستن فعالیتها بین بخشهای عمومی و خصوصی در جامعه می باشد که هر کدام به دنبال اهداف و منافع خود هستند. این پیوستگی و هماهنگی بویژه در بخش مسکن، نیازمند تدابیر برنامه ریزی می باشد

الگوهای اسلامی-ایرانی انقلاب، اسناد بالادستی، معماری مسکن، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران،مسکن مهر