مهران علی الحسابی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت تهران
نازنین گنجی زاده - کارشناس ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

ارتقاء کیفیت های زندگی در هر جامعه مستلزم ایجاد هماهنگی و همسویی میان ابعاد و اجزاء مختلف آن جامعه است. ارتقاء و رشد اجتماعی نیز، نیازمند توجه جدی به الگوهای متعدد رفتاری و کنشی در سطوح گوناگون و ایجاد زمینه برای تجلی مناسب این رفتارها در محیط کالبدی است. در این راستا جامعه اسلامی به عنوان قرارگاه شیوه خاصی از زندگی با الگوهای رفتاری خاص برای انسانها در تمامی اعصار، قواعد و قانونمندی های خاصی را معرفی نموده و آنها را در سطحی وسیع و به صورتی فراگیر نهادینه ساخته تا با سازگاری آموزه های اصیل دینی و الگوهای رفتاری برآمده از این آموزه ها رشد جامعه را تضمین نماید. نوشتار حاضر به بررسی ابعاد سبک زندگی اسلامی یا تمرکز بر چگونگی تجلی آن در طراحی معماری مسکونی از طریق رعایت اصل سلسله مراتب فضایی خواهد پرداخت. معماری و طراحی مسکن رابطه مستقیم با سبک زندگی دارد. الزامات زندگی، معاصر، رعایت بسیاری از آموزه ها و ارزش های دینی را در الگوی معماری مسکونی مشکل یا ممتنع ساخته است. بی توجهی به نحوه ساماندهی فضای خانه و پرامون آن در نهایت منجر به تأثیر متقابل آن بر شکل گیری شخصیت و سبک زندگی جامعه خواهد شد. رعایت سلسله مراتب فضایی امکان تطبیق فضاهای واحدهای مسکونی را با نیازهای جدید خانواده مبتنی بر آموزه های دینی میسر ساخته ورعایت عرصه های مختلف خصوصی تا عمومی و انطباق یا افتراق آنها را تحقق می بخشد. جهت روشن نمودن اصول مورد نظر، بخش اول این مقاله به شناخت ابعاد مسئله و بررسی مطالعات نظری و اسنادی در ارتباط با سبک زندگی اسلامی و نظامات تأثیر گذار در سلسله مراتب فضایی اختصاص یافته و در ادامه پس از ارزیابی اطلاعات و جمع بندی آنها با روش تحلیلی- توصیفی، پیشنهادات و الگوهایی مبنی بر اهداف عملیاتی ارائه شده است.

سبک زندگی اسلامی، معماری مسکونی ایرانی، سلسله مراتب فضایی، عرصه بندی، اصول و راهبردها