محمودرضا بهبهانی - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان - دانشگاه تهران
علی رحیمی خوب - استادیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان - دانشگاه تهران
رضا نجفی - استادیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان - دانشگاه تهران
محمدهادی نظری فر - کارشناس آموزشی و پژوهشی گروه مهندسی ابیاری و زهکشی پردیس ابوریحان - دان

بهره وری آب، شاخصی مناسب در آنالیز پتانسیل آب در یک نقطه از فضا است. به طور کلی با در نظر گرفتن مفهوم واحد جرم محصول به ازاء واحد آب، میتوان به اندازه گیری مستقیم تری از اهمیت آب در زمان و مکان دست یافت. از این رو در این مطالعه تغییرات بهره وری مصررف آب درمقیاس های زمانی و مکانی به طور هم زمان موردمطالعه قرار می گیرد. به منظور بررسی تغییرات زمانی بهره وری مصرف آب در سطح منطقه همدان، در یک دوره آماری پیوسته این شاخص در سه وضعیت خشکسالی ، ترسالی و نرمال برای 29 سال گذشته و برای 20 ایستگاه در سطح حوزه مورد آنالیز و بررسی قرار گرفت .برای پایش وضعیت های مربوط به خشکسالی ، ترسالی و نرمال از نمایه استاندارد شده بارش استفاده شد. جهت برآوردمنطقه ای بهره وری مصرف آب در سطح منطقه، ترکیب سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش واکینگن جهت تخمین عملکرد تجربی محصول گندم دیم در یک شبکه با قدرت تفکیک 30 در سطح منطقه توسعه داده شد. لذاپس از تعیین ایستگاه های هواشناسی واجد شرایط درمنطقه موردمطالعه، ابتدا لایه های مربوط به تشعشع و درجه حرارت در محیط سیستم های اطلاعات جغرافیایی توسط زیر برنامه های زمین آماری ایجاد وعملکرد تجربی برای سطح کل منطقه تعیین گردید. جهت تعیین تبخیر و تعرق واقعی ابتدا سطح منطقه را با توجه به موقعیت ایستگاه های هواشناسی با استفاده از روش تیسن توسط نرم افزار Arcinfo به مناطق همگن تفکیک و تبخیر و تعرق پتانسیل محصول توسط نرم افزار Cropwat در هر یک از این مناطق محاسبه شد و توسط روش پیشنهادی فائو تبدیل به تبخیر و تعرق واقعی گردید. نقشه گسترش مکانی بهره وری آب محصول برای کل منطقه از هم پوشانی دو لایه عملکرد تجربی و تبخیر و تعرق واقعی تهیه گردید. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد از آنجایی که آنالیز ابعاد زمانی و مکانی با ترکیب این دو عامل به طور هم زمان مطالعه میشوند، می توان انالیز موثرتری انجام داد و درک وسیع تری از مفاهیم شاخص های تحت بررسی به دست آودر. میزان بهره وری مصرف اب در وضعیت خشکسالی در مقایسه با دو وضعیت دیگر بالاتر بوده و از نظر مکانی نیز نواحی جنوبی منطقه نسبت به سایر مناطق استان از پتانسیل بالاتری برخوردار بودند که با توجه به بررسی های به عمل آمده تغییرات درمیزان تشعشع فعال رسیده به سطح زمین موجب این تفاوت ها می شوند.

نمایه استاندارد شده بارش ، خشکسالی ، روش واکینگن ، بهره وری مصرف آب