مرجان صلواتی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری

در میان تمامی اعصار و دوره های مختلف هنر و معماری ایران پس از اسلام، شاید به جرأت بتوان گفت تزیینات گچبری معماری ایلخانی از مرتبه و جایگاه ویژه ای برخوردار است. ایلخلانان از حدود سال 663 تا 756 ه.ق در ایران حکمرانی کردند .تحولات عمده ای در هنر سلجوقی شاهکارهای بسیاری در معماری و خصوصاً تزیینات وابسته به آن ایجاد کردند . از جمله مهمترین تزیینات معماری آن دوره، گچبری است که نمونه های بسیار زیاد و ماهرانه ای از آنها به جای مانده است که مسجدجامع ورامین یکی از آن شاهکارهاست. این مسجد یکی از مساجد مهم تهران است که می توان در آن اوج هنر و معماریایلخانی را مشاهده نمود. ساخت این مسجد در اوایل دوره ایلخانیان و اتمام آن به اواخر آن دوره بازمی گردد . مسجدی چهار ایوانی و مستطیل شکل که علاوه بر کاربرد مذهبی، دینی و معنوی خود همواره از نقش سیاسی نیز برخوردار بوده است .ایلخانیان پس از گرایش به اسلام، فرهنگ مقدس اسلام را با فرهنگ غنی سلجوقیان ترکیب کرده و در محراب طاق ها و قوس های این مسجد گچبری های استادانه و ماهرانه ای خلق کردند. لذا این جستار ابتدا پس از معرفی سابقه، پیشینه و ویژگی های معماری مسجد جامع ورامین، به بررسی خصوصیات گچبری دوره ایلخانی پرداخته و سپس به تاثیرات برگرفته از گچبری ایلخانی به مسجد جامع ورامین می پردازد. روش تحقیق در این پژوهش اسنادی- کتابخانه ای بوده و همچنین بخش هایی از آن به صورت مطالعات و بررسی میدانی انجام شده است.

گچبری، دوره ایلخانیان، معماری ،مسجد جامع ورامین