بررسی قابلیت بازیافت و کاربرد پساب و ضایعات کرک گیری بذر پنبه

پنبه (Gossypium hirsutum) از مهمترین محصولات زراعی – صنعتی و لیفی است . در سال 2003 میلادی میزان تولید جهانی آن 560/97 میلیون تن و در سال زراعی 83-84 سطح کشت پنبه کشور 160 هزار هکتار و میزان تولید بیش از 363 هزار تن با عملکرد 2399 کیلو گرم در هکتار ( زراعت آبی ) بوده است . بذر مهمترین نهاده تولید محصولات زراعی از جمله پنبه بوده و کرک گیری بذر پنبه مهمترین مرحله فرآوری آن می باشد که به روش شیمیایی و مکانیکی اجرا شده و مزایایی از جمله کاهش میزان بذر مصرفی در واحد سطح، امکان کاشت مکانیزه، افزایش ظهور گیاهچه در مزرعه و سلامت بذر دارد . با این وجود و با وجود چهار کارخانه کرک گیری در مناطق اصلی تولید بذر پنبه کشور، بعلت مشکلات فنی و آلودگی زیست محیطی ناشی از پساب و ضایعات، در حال حاضر یا غیر فعال بوده و یا با حداقل ظرفیت به کار مشغول اند . البته فرآوری بذر پنبه به لحاظ اینکه در اثر عملیات کرک گیری مکانیکی و با اسید بقایای اسید مواد زاید بر جای می گذارد، مسایل زیست محیطی ویژه ای ایجاد می کند . کرکها معمولاً جمع آوری و عدل بندی شده و بعنوان مواد خام صنعتی به فروش می رسند . همچنین بذرهای شکسته و سبک که معمولا تیمار نشده اند را می توان برای روغن کشی به فروش رساند و یا اینکه آنها را آسیاب کرده و به مصرف مخلوط کردن با غذای دام رساند . البته با توجه به میزان ماده سمی گوسیپول بذر پنبه برای به مصرف تغذیه دام رساندن آن باید احتیاط نمود . هر چند که میتوان برای حل این مشکل بذرهای زاید را حرارت داد یا اینکه با سایر مواد مورد استفاده برای تغذیه دام مخلوط کرد . سیستم شستشوی اسید غلیظ به علت اینکه مقادیر زیادی محلول آب و اسید بصورت ضایعات تولید می کند تا حد زیادی ناپیوسته است . در سیستم استفاده از اسید رقیق با استفاده از دستگاه سانتریفیوژ برای باز گرداندن محلول آب و اسید اضافی، ضایعات باقی مانده تا حد زیادی کاهش می یابد . در این سیستم میزان اندک ضایعات آب و اسید که بطور دوره ای دفع می شود را می توان پس از خنثی کردن بصورت ایمن دفع کرد . کرک های حاصل از کرک گیری با اسید را می توان : (1) بوسیله آمونیاک خنثی کرده و با سایر انوا ع علوفه دام مخلوط کرد، (2) خنثی کرده و بعنوان مواد اصلاح کننده خاک مورد استفاده قرار داد، یا (3) بصورت اصلاح نشده برای اصلاح زمین هایی که خاک آنها pH بالایی داشته و به اصطلاح خاک های قلیایی می باشند به مصرف رساند

Keywords:

بذر پنبه , کرک گیری , اسید غلیظ و رقیق , پساب و ضایعات