سلیمان امامی - کارشناس ارشد سازه های هیدرولیکی، شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس

وجود عمق آبرفت در خروجی تونل انحراف تعدادی از پروژه ها موجب افزایش مشکلات اجرایی برای ساخت سازه های انتهایی تونل ها (نظیر حوضچه های آرامش، دال های بتنی، . . . ) و افزایش هزینه اجرای آنها می گردد . در پروژه سد سیمره نیز با توجه به عمق زیاد آبرفت در محل خروجی تونل ها ی انحراف آب امکان ساخت سازه های بتنی معمول وجود نداشت . در این ارتباط به م نظور جلوگیری از فرسایش کف کا نال و آسیب رسیدن به پرتال خروجی تونل ها و سازه نشیب بند، طرح های مختلفی مورد مقایسه فنی و اجرایی قرار گرفت . در نهایت با توجه به مقایسه های انجام شده، گزینه پوشش کانال خروجی توسط بلوکهای بتنی بعنوان گزینه منتخب برای حفاظت خروجی تونلهای انحراف آب و نشیب بند مدنظر قرار گرفت (شکل .)1 با توجه به شرایط مشابه به لحاظ وجود آبرفت در بسیاری از پروژه های سد سازی و امکان ساخت این بلوک ها در جهت افزایش ایمنی، سهولت اجرا و کاهش زمان و هزینه های اجرائی ، یک مدل فیزیکی در لابراتوار هیدرولیکی دانش گاه لوزان کشور سوئیس ساخته و آزمایشات بسیاری در شرایط مختلف انجام پذیرفت (شکل .)2 حاصل این مطالعات تدوین یک روش طراحی برای تعیین ابعاد بهینه بلوک ها و محدوده مورد نیاز جهت اجرای آن ها بود . بر اساس این روش، امکان محاسبه حداکثر عمق نشست بلوک ها و محدوده اثر فرسایش با استفاده از فرمول های مختلف وجود دارد. از سوی دیگر با گذشت بیش از پنج سال از بهره برداری سیستم انحراف آب سد سیمره، بلوک های بتنی از کارایی مناسبی در جهت حفاظت خروجی تونل ها برخوردار بوده اند . در اسفندماه 1384، سیلابی با دبی حداکثر 1140 مترمکعب بر ثانیه بوقوع پیوست که بیش از نیمی از سیلاب طراحی سیستم انحراف آب بود . وقوع این سیلاب اطلاعات مناسبی در خصوص عملکرد بلوک های بتنی و چگونگی حفاظت پایاب تونل های انحراف توسط این بلوک ها ارائه داد . این مقاله ضمن ارائه عملکرد بلوک ها در این سیلاب، به مقایسه نتای ج واقعی با نتایج فرمول های تدوین شده حاصل از مطالعات مدل هیدرولیکی بلوک ها می پردازد