محسن آقاحسنی - کارشناسی ارشد تاریخ اسلام

ایرانیان پس از گرویدن به اسلام و آنگاه که رخداد غمبار و خونین کربلا به وقوع پیوست، یاد و خاطره ی فداکاری ها،دلاوری ها، ایثارگری ها و اسلام خواهی های سالار شهیدان و یاران گرامیش را به ناخودآگاه تاریخی خویش سپردند و نمایش های آیینی در سوگ این بزرگ مردان برگزار کردندکه رفته رفته تعزیه نام گرفت. تعزیه یا شبیه خوانی هنری است غنی که در تمام ابعاد، ظرافت ها و جذابیت های خاص خود را دارد. تعزیه هنری است که از سویی آداب و سنن و فرهنگ ایرانی را با فرهنگ اسلام و تشیع پیوند زده و از سویی دیگر در نگاه کلی و گسترده اش زمان و مکان، گذشته و حال و آینده را به سهولت در هم آمیخته تا مفاهیم انسانی و اخلاقی را که در دل خود جای داده است را به مقطعی از مکان محدود نسازد و آنرا جهان شمول بنمایاند. شبیه خوانی، علی رغم ظاهر ساده و عامیانه اش، باطنی پر محتوی دارد که در بردارنده ی مفاهیمی اسلامی و انسانی و فراتاریخی است. جنگ خیر و شر، نبرد حق و باطل و سرانجام انتظار برای پیروزی حق و نابودی باطل معنای کلی این مفاهیم است. شاید همین محتوی باعث جذابیت آن شده است. جذابیتی که قرنها پابر جاست و حتی زور و شمشیر و ممنوعیت نیز آن را تمام نکرد. یقینا بهره مندی از این هنر با این ابعاد گسترده می تواند در زمینه های مختلف فرهنگی- اجتماعی تأثیرگذار باشد. که لازمه ی آن شناخت هر چه بیشتر این هنر می باشد. در این مقوله بر آنیم تا با بررسی نسخ و متون شبیه خوانی و جستجو در لا به لای ابیات آن بخشی از محتوای غنی اسلامی و انسانی آنرا آشکار سازیم باشد که در این مورد، مصداق شعر زیر نگردیم: سالها دل طلب جام جم از ما می کرد آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد

شبیه خوانی، آموزه های اسلامی، ساختار و متون تعزیه