نعیم بنی سعید - کارشناس ارشد بخش محیط زیست شرکت مهندسین مشاور دزآب – کارشناس ارشد مهن
نعمت اله جعفرزاده - مشاور عالی شرکت مهندسین مشاور دز آب – دکترای مهندسی بهداشت محیط و عضو

مطالعه ارزیابی زیست محیطی طرح سد مخزنی و نیروگاه برقابی بالارود پس از جمع آوری و تجزیه تحلیل اطلاعات ، پیش بینی اثرات مختلف طرح بر محیط زیست منطقه ارزیابی گردیده است . در این مطالعه پس از تعیین کلیات و قوانین ناظر بر موضوع و تشریح پروژه، به تشریح وضعیت محیط زیست منطقه شامل محیط های فیزیکوشیمیایی، بیولوژیکی و اقتصادی اجتماعی و فرهنگی پرداخته شده است . همچنین پارامترهای کیفی و کمی با استانداردهای ملی و در صورت عدم وجود استاندارد و در برخی موارد براساس میزان تغییر نسبت به وضع موجود و تاثیر بر عناصر حساس زیست محیطی و در مواردی قضاوت تخصصی و کارشناسی، مورد مقایسه و سنجش قرار گرفته و برحسب درصد تاثیر فاکتورهای زیست محیطی انواع اثرات برسه محیط مذکور بررسی شده است . در این روش دو گزینه اجرا و عدم اجرا مقایسه گردیده که پس از بررسی های مختلف گزینه اجرا در مقایسه با گزینه عدم اجرا از اثرات مثبت بیشتری برخوردار بوده است . از اهم آثار زیست محیطی طرح می توان به جلوگیری از حرکت مواد در مسیل رودخانه بالارود، ایجاد رسوب در داخل مخزن، آسیب به دریچه ها و توربین ها در اثر خروج آب رسوب دار، کاهش کیفیت آب زیرزمینی در مناطق نفوذی به علت تمرکز و تجمع نمک در دریاچه سد، ایجاد زلزله های القایی، احتمال مغذی شدن آب دریاچه سد بعلت وجود مناطق جنگلی، کاهش غلظت مواد غذایی مورد استفاده ماهیها و گیاهان پایاب سد، لایه بندی احتمالی دمایی دریاچه، ظهور برخی از گونه های گیاهی حساس به سرما که قبلاً قادر به زیست نبوده اند، ایجاد پناهگاه امن جهت پرندگان مهاجر، جابجایی افراد بومی، احتمال افزایش تنش های اجتماعی، افزایش تراز صوتی منطقه اشاره نمود . ارزیابی احداث سد بالارود در دو گزینه » نه « یا عدم اجرا و » اجرا « یعنی اجرای سد خاکی با هسته رسی در دو دوره ساختمانی و بهره برداری و نگهداری انجام شده است . در روش انتخابی دو دیدگاه مد نظر بوده است که دیدگاه اول با فرض تساوی ارزش کل فاکتور های محیط زیست بوده و دیدگاه دوم به لحاظ اهمیت اقتصادی طرح در منطقه بر اساس اولویت و اهمیت بیشتر تاثیرات مثبت اقتصادی نسبت به سایر فاکتورهای زیست محیطی می باشد . در دیدگاه اول با فرض در نظر گرفتن تساوی ارزش فاکتورهای زیست محیطی در گزینه » نه « جمع جبری اثرات -40 و در گزینه اجرا جمع جبری اثرات +280 می باشد . در دیدگاه دوم با توجه به اعمال ضرایب در فاکتورهای زیست محیطی مربوط به هر محیط، در گزینه » نه « جمع جبری اثرات، -16 و در گزینه اجرا ، +94 می باشد . بطور کلی می توان نتیجه گرفت که عدم اجرای طرح سد مخزنی بالارود و رها نمودن منطقه به حال خود، در واقع ! باعث بروز اثرات بسیار منفی ناشی از عدم بهره برداری بهینه از منابع آب ، عدم استفاده از پتانسیل برقابی منطقه ، هدر رفتن آب و نبود کنترل برای تامین آب به هنگام جهت کشاورزان و عدم کنترل سیلاب شده و اثرات مثبت توسعه در منطقه ، ایجاد اشتغال و تولید انرژی برقابی از آن را در پی نخواهد داشت .

سد، نیروگاه برقابی، بالارود ، اثرات زیست محیطی