میلاد کیانی - دانشجوی کارشناسی ارشد توسعه کشاورزی دانشگاه تهران
مهرداد کیانی - مدرس گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور شهرستان نهاوند
علی اسدی - دانشیار دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی دانشگاه تهران

دستیابی به مدیریت مؤثر و پایدار آب کشاورزی بخصوص شبکه های آبیاری، یکی از چالش های جهانی در چند دهه اخیر بوده است. بخش کشاورزی در اقتصاد ایران نقشی حیاتی را بر عهده دارد. از طرفی اب به عنوان محدودترین عامل تولید در این بخش تأثیر بسزایی دارد. همچنین دیگر شرایط خاص اقلیمی کشور ایران که خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی، واقعیت گریزناپذیر آن است، هر گونه تولید مواد غذایی و کشاورزی پایدار را منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع آب محدود کشور نموده است. با توجه به نقش آب در کشاورزی می توان دریافت که بهترین گزینه برای دوام و پایداری فعالیت های کشاورزی در آینده مدیریت صحیح منابع ابی است. در مرکز بحران آب، مقدار آب عظیمی قرار دارد که توسط آبیاری زمین های کشاورزی در سراسر دنیا از دست می رود و تلف می شود. در این زمینه شناخت شاخص های مؤثر در مدیریت منابع در مناطق مختلف می تواند در برنامه ریزی های توسعه ای آن مناطق مفید واقع شود. هدف اصلی پژوهش حاضر شناساندن مدیریت بهینه آب به عنوان راهی برای مبارزه با بحران کم آبی می باشد. همچنین این پژوهش به شناسایی و تحلیل عوامل تأثیرگذار بر مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی می پردازد. روش تحقیق حاضر از نظر جمع آوری اطلاعات و قابلیت تعمیم از نوع پژوهش های توصیفی- تحلیلی می باشد. با توجه به نوع پژوهش، این مطالعه به روش مروری توصیفی بر روی تحقیقات انجام شده در مورد مدیریت اب کشاورزی تهیه شده است. درگردآوری داده ها و اطلاعات از روش کتابخانه ای و اسنادی نیز استفاده شده و برای تحلیل و استنتاج نهایی داده های گردآوری شده (مقالات، کتب و ...) مرتبط با موضوع تحقیق، مورد شناسایی، بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. طبق نتایج تحلیل شده پیشنهاد می گردد که در شهرستانهایی که دارای مزیت نسبی در تولید محصولات کشاورزی (زراعت و باغداری) و عدم محدودیت نهاده و آب هستند، ضروریست طرح های توسعه کشاورزی با اولویت محصولات دارای مزیت نسبی اجرا شده و در مناطقی که افزایش توسعه سطح زیرکشت با مشکل مواجه است، طرح های توسعه کشاورزی می بایست به سمت حفظ و استفاده بهینه از منابع اب باشند. همچنین بررسی نتایج ارزیابی انتقال مدیریت آبیاری نشان می دهد که حضور فعال کشاورزان در مدیریت شبکه ها برای بهبود مدیریت ابیاری ضرورتی انکارناپذیر است.

مدیریت منابع آب، آب کشاورزی، مشکلات مدیریت منابع آب، مدیریت مشارکتی