نجف عبداللهیان - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه معماری، تبریز، ایران
حسن ستاری ساربانقلی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه معماری، تبریز، ایران

آرامگاه های مذهبی با پتانسیل های معنوی خود می تواند تاثیرات ذهنی ویژه ای را ایجاد کنند. آرامگاه های قدیمی درگوشه و کنارشهرهای ایران به صورت طبیعی و ارگانیک به صورت فضای زیارتی- تفرجگاهی شکل گرفته و به کمال رسیده اند. در حال حاضر بقاع بسیاری در کشور قرار گرفته که گنجینه های ارزشمند میراث تاریخی، مذهبی تمدن دیرینه ایران به شمار و سیما و منظر کلی آنها درذهن های بسیاری از مردمان ماندگار است. ساماندهی منظر امامزاده ها با حفظ سیمای تاریخی آنها در تبدیل این اماکن به قطب گردشگری مذهبی نقش بسزای دارد زیارت بقاع متبرکه از دیر زمان جزء فرهنگ ما بوده است. مردم همواره با ایمان و اعتقادی که به خداو پیامبر ( صل الله علیه و آله ) و ائمه اطهار ( علیهم السلام ) دارند، جهت صفای روح خود به زیارت ائمه و نوادگان آنان می روند و سفره( دل به رویشان می گشایند.(رجب زاده، بهاره، 1382 در گوشه و کنار این سرزمین،مزارات و بقاع بسیاری از امامزادگان، عرفا و اولیاء الله، حکما، علما، ادبا و شعرا، حاکمان و پادشاهان، اهل( سیاست و... پراکنده است.(حاجی قاسمی،کامبیز، 1384 ،ص 8 این بناها همواره دارای رونق بوده است و در طول زمان ها و ادوار مختلف توسط گروهها و حکومتها تجدید، مرمت و یا توسعه یافته اند و ازآنجا که جزئی از زندگی مردم را در بر می گیرند، در آنها امکانات مختلف از قبیل مراکز تفریحی، مراکز آموزشی چون حوزه علمیه و کتابخانه و مراکز بهداشتی درمانی مانند دارالشفاء در جوار آنها شکل می گرفتند و مورد استفاده عموم قرار می گرفته است.(رجب زاده،( بهاره، 1382 احترام به انسان و کرامت انسانی و آرمان های او و اصالت و نیازهای جسمی و روحی انسان، مسیر اساسی طراحی برای انسان است و میزانسنجش طراحی مناسب، انسان و نیازهای اوست. در ایران دوران اسلامی، معماری آرامگاهی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است، بطوریکه کمتر منطقه ای یافت می شود که سهمی ازاین بناها نداشته باشد. بعد از مسجد، بدون شک بناهای ارامگاهی بیشترین حجم معماری را به خود اختصاص داده اند. (کاووسی، عمار، 1384 ، ص 6بناهای آرامگاهی به طورکلی به دو گروه بناهای مذهبی و غیرمذهبی تقسیم می شوند.تقسیم بندی دیگر بناهای آرامگاهی از لحاظ فرم و ریخت شناسی می باشد که از این نظر به دو گروه بناهای برجی شکل و غیربرجی تقسیم می شوند. کاووسی، عمار، 1384 ، ص 5تحقیق حاضر با هدف رسیدن به راهکارهایی در جهت بهینه کردن خدمات رسانی به زائرین و گردشگران دینی از طریق ساماندهی هرچهبهتر مجموعه حرم می باشد. که ابتدا پیشینه تاریخی مبحث مورد ارزیابی قرار می گیرد. در مرحله بعد به نمونه های اولیه آرامگاهها و بقاع متبرکه در ایران پرداخته می شود و از اصول و مبانی نظری آنها استفاده کرده و نکات مهم تأثیرگذار در طراحی و ساماندهی امامزادهاستخراج می گردد. در مرحله بعد مطالعات کاملی از منطقه به عمل می آید که در پی آن آمار مسافرین یا مراجعین به امامزاده موردارزیابی قرار می گیرد تا مقدار سرانه ها در کاربریهای مختلف محاسبه شده و برنامه ریزی فیزیکی تهیه گردد. طراحی هایی که در این مجموعه انجام گرفته است مشتمل بر ساماندهی و نظام بخشی به حرم و اطراف آن، طراحی زائرسراها جهتاتاقهای یک یا چند شبه اغلب در تابستان، رستوران، استخرهای کوچک آب سرد، لایه روبی رودخانه و اطراف آن،محوطه سازی و نشیمنگاه های متعدد در مجموعه و ... می باشد.

معماری آرامگاهی 2- امامزاده 3- اماکن مقدس 4- ساماندهی 5- هویت