بررسی رابطه ابعاد تعالی شخصیت وعوامل مرتبه دوم ساختار شانزده عاملی شخصیت

شخصیت از دیدگاه روانشناسان عبارت است از الگویی نسبتا پایدار از خصوصیات و شیوه های رفتاری و کیفیت سازگاری شخص که واجد دو ویژگی فردیت و همسانی بوده و او را از دیگران متمایز می کند (فیست و فیست، 2009). شخصیت، علاوه بر اینکه شامل الگوهای منحصر به فرد تفکر، احساس و رفتار است، در برگیرنده ساز و کارهای روانی پنهان یا آشکار که در پس آن الگوها قرار دارد، نیز می باشد و این ویژگیها و الگوهای منحصر به فرد ممکن است به طور مستقیم دیده نشوند، یا این که شخص ممکن است بخواهد تعمدا آنها را از دیگران مخفی نگه دارد (سرون و پروین، 2009). به طور کلی شخصیت یعنی مجموعهای از رفتارها و شیوههای تفکر شخص در زندگی روزمره که هر چند با با ویژگیهای بی همتا بودن، ثبات (پایداری) و قابلیت پیش بینی مشخص میشود، ولی این مجموعه از ویژگی های پایدار و بی نظیر ممکن است در پاسخ به موقعیت های مختلف تغییر کند (شولتز و شولتز، 2006) رابرت، جکسون، دوکورت و کولین (2011) معتقدند شخصیت مفهومی چند وجهی است که به صورت ساده میتوان آن را به چهار جزء تقسیم کرد: تواناییها، صفات، انگیزه ها و روایات. تواناییها اموری هستند که افراد قادر به انجام دادن آنها هستند، صفات منعکس کنندهی شیوه های معمول تفکر احساس و رفتار مردم هستند. انگیزه ها در واقع آن چیزی هستند که مردم به آن تمایل دارند و خواهان آن هستند و روایات منعکس کننده ی داستانهای ویژه ی زندگی هر فرد می باشد. ریموند کتل الگوی شخصیتی خود را بر این فرض مبتنی کرد که هر ویژگی مهم شخصیتی، دست کم با یک کلمه در زبان انگلیسی نشان داده میشود. این فرضیه واژگانی نام دارد. کتل بر این باور بود که اگر افراد آن میزانی را که از این صفات برخوردارند، اندازه گیری کنند. بدین ترتیب، کشف ساختارهای زیربنایی که در همه ی افراد مشترک است، ممکن میشود. از تحقیقات پرسشنامه ای که او در مورد نمونه های وسیعی از افراد بهنجار (عادی) انجام داد، به این نتیجه رسید که شانزده صفت پایه (عمقی) وجود دارند که شخصیت انسان را وصف میکنند. این صفات را میتوان با استفاده از پرسشنامه شانزده عاملی شخصیت کتل ارزیابی کرد. کتل اسمهای خاصی برای هر یک از این عوامل دو قطبی به کار گرفت؛ که عبارتند از: خوددار- غیرخوددار، کم هوش- باهوش، پایدار- هیجانی، متواضع- گستاخ، آرام- بیخیال، مصلحت اندیش- وظیفه شناس، کمرو- ماجراجو، انعطاف پذیر- انعطاف ناپذیر، خوش باور- بدگمان، اهل عمل- تخیلی، رک- زیرک، خونسرد- نگران، وابسته به گروه- متکی به خود، محافظه کار- آزمایش کننده، نامرتب- مرتب، آرمیده- تنیده (کریستنسین، واگنر و هالیدی، 1392)