محمود متین - کارشناس ارشد آبخیزداری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
مصطفی سعید فر - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
ستار چاوشی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

در مناطق نیمه خشک استان اصفهان علیرغم مساعد نبودن شرایط دیم کاری در بیشتر مناطق آن، شخم و شیار برای کشت دیم و یا احراز مالکیت انجام می شود که خسارات زیانباری در هدر رفت خاک و ایجاد رواناب دارد. در تحقیقی که در این رابطه با استفاده از کرت های محصور شده با تکرار کافی و با استفاده از ورق های گالوانیزه و ظروف جمع آوری رواناب و رسوب در دو محل از حوضه آبریز سد زاینده رود و یک محل در حوضه آبریز سد حنا انجام گردید، نتایجی بدست آمد که حاکی از فرسایش و رواناب زیادتر اراضی دیم و شخم خورد، نسبت به مراتع قرق و تخریب شده در شرایط مشابه بود. در این تحقیق نسبت رواناب تولید شده در تیمار شخم در جهت شیب به مرتع تخریب شده در همان شرایط در دو منطقه حنا در جنوب و فریدونشهر در غرب استان که هر دو دارای خاک لوم رسی سیلتی و با شیب 13 درصد بودند محاسبه گردید که این نسبت برای حنا 1/3 و برای فریدونشهر 3/2 محاسبه گردید. این تحقیق در ایستگاه تحقیقات آبخیزداری سد زاینده رود با خاک لوم شنی نیز انجام شد که این نسبت به مراتب بیشتر بود. در رابطه با میزان رسوب نتایج حاکی از تولید رسوب زیادتر اراضی شخم شده و یا دیم نسبت به مراتع قرق و تخریب شده بوده است. بطوریکه این میزان برای تیمار شخم در جهت شیب ایستگاه های حنا و فریدونشهر به ترتیب 1730 و 4730 کیلوگرم در هکتار بود در حالی که میزان رسوب در همان شرایط با تیمار مرتع تخریب شده به ترتیب 865 و 539 کیلوگرم در هکتار اندازه گیری گردید که رسوب بیش از دو برابر را در اراضی شخم زده نسبت به مراتع تخریب شده نشان می دهد. در مجموع نتایج این طرح کاکی از تخریب منابع اراضی در اثر کشت دیم و یا شخم حتی نسبت به مراتع تخریب شده در نقاط آزمایش شده می باشد که لازم است نسبت به اصلاح روش مدیریت جاری اقدام گردد.

فرسایش خاک، کشت دیم، اصفهان، منطقه حنا، فریدونشهر