ولی جهانی
سولماز رئوف
منصور هادی پور
رضا غفاری

در طول تاریخ، همواره اجتماعات بشری در کنار و نزدیکی آب شکل گرفته اند. رودخانه شفارود از رودخانه های معروف منطقه تالش بخصوص رضوانشهر است که در تمام طول سال آب دارد که باعث شکل گیری تمدن های پیشرفته ای در حوزه ی این رودخانه شده است، تمدن هایی که هنوز به درستی شناسایی نشده اند؛ علت این امر، نبود اطلاعات کافی از طریق حفاری های دقیق باستان شناسی و فعالیت گسترده حفاران غیر مجاز در جای جای این منطقه است که روند مطالعات علمی در مورد پیشینه تاریخی این نقطه از تالش را مختل کرده است. تنها حفاری علمی باستان شناسی در حوزه ی این رودخانه به مدت محدود توسط محمدرضا خلعتبری انجام شده که آن را هم باید مدیون تیغه بولدوزر در حین عملیات جاده سازی جاده رضوانشهر به خلخال در منطقه وسکه، بدانیم که باعث آشکار شدن گورستان این منطقه شد. روستای وسکه مانند میان رود، رینه و ارده و... در حاشیه رودخانه شفارود قرار دارد و به صورت طولی در مسیر رودخانه گسترش پیدا کرده اند. همانطور که ذکر شد مطالعات علمی و غیر علمی بر روی قبرستان های حوزه شفارود متمرکز بوده و مطالعات زیادی بر روی محوطه های استقراری صورت نگرفته است؛ تنها، محوطه معاف محله روستای رینه در 2 سال اخیر به صورت محدود توسط نگارندگان مورد مطالعه قرار گرفته است. اطلاعات ما در زمینه پیشینه تاریخی مردمان مستقر در حوزه رودخانه شفارود، شروع استقرار در این منطقه، ویژگی های فرهنگی و انسان شناختی مردمان گذشته این مرز و بوم بسیار بسیار محدود است. حتی نمی دانیم تا چه اندازه گفته مورخان در مورد این منطقه حقیقت دارد. برای دسترسی به این حقیقت، لازم است گروهی متشکل از باستان شناسان، انسان شناسان، فسیل شناسان، مطالعات کاملا علمی در محوطه های حاشیه رودخانه شفارود داشته باشند. مقاله پیش رو، خلاصه ای از بررسی گسترده باستان شناختی حوزه ی رودخانه شفارود است که در زمستان سال 93 شروع شده و تا کنون نیز ادامه دارد. در این مقاله، به معرفی جزئی تعدادی از محوطه ها پرداخته شده و نتایج کامل حاصل از این بررسی، پس از اتمام کار به صورت کتاب چاپ شده و در اختیار مردمان عزیز خطه تالش قرار می گیرد تا هم از پیشینه تاریخی و فرهنگی خود مطلع شوند و هم اینکه به محوطه های باستانی فقط به چشم گنج و عتیقه نگاه نکنند و قبرستان‎ ها و ساختمان های قدیمی را به طمع دستیابی به گنج ویران نکنند.

بررسی باستان شناختی، حوزه ی رودخانه شفارود، رضوانشهر، عصر آهن