الهام شاتهخ حسینی - کارشناسی ارشد پترولوژی دانشگاه صنعتی شاهرود
حبیب اله قاسمی - دانشیار دانشگاه صنعتی شاهرود

منطقه مورد مطالعه در 10 تا 20 کیلومتری شمال- شمال شرق سمنان واقع شده است. این منطقه از لحاظ ساختاری و تقسیمات زمین شناسی در انتهای زون البرز مرکزی قرار دارد. واحدهای سنگی موجود در منطقه شامل پیکره های رسوبی ، آذرین و دگرگونی می باشد. پیکره های آذرین نفوذی شامل گابروها و گرانیتوئیدها هستند، گرانیتوئیدهای منطقه نوکه، عمدتا گرانودیوریتی تا آلکالی فلدسپار گرانیتی هستند، در حالی که توده های نفوذی منطقه عطاری بیشتر دارای ترکیب گابرویی و مونروگابرویی می باشند. کوارتز، پلاژیوکلاز و فلدسپات پتاسیم کانی های اصلی گرانیتها را تشکیل می دهند. بیوتیت، آمفیبول، اسفن کانی های اپک سایر سازنده های این سنگ ها هستند. انواع بافت های گرانولار، میرمکیتی، گرافیکی و پرتیتی در آنها مشاهده می شود، پلاژیوکلاز، اوژیت و الیوین کانی های اصلی گابروها را تشکیل می هند. کلریت، اپیدوت، سریسیت و کلیست نیز کانی های ثانویه سنگ های گابرویی هستند. بافت های گرانولار، اینترگرانولارو افتیک نیز در گابوها مشاهده می شود. نمودارهای ژئوشیمیایی رسم شده بر اساس عناصر اصلی و کمیاب سنگ های مورد مطالعه نشان دهنده عدم ارتباط ماگمایی و ژنتیکی سنگ های گابروئیی و گرانیتی منطقه با یکدیگر و عدم نشات گرفتن آنها از یک ماگمای واحد می باشد. با توجه به مطالعات صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی صورت گرفته سنگ های گابرویی از ذوب یک منشا گوشته ای غنی شده و سنگ های گرانیتی از ذوب سنگ های آذرین پوسته ای منشا گرفته اند. سنگهای گرانیتوئیدی دارای ماهیت متاآلومین تا پرآلومین ضعیف و متعلق به گرانیتوئیدهای سری I قوسهای آتشفشانی حاشیه قاره ای نواحی کوهزایی هستند، در اثر متاسوماتیسم و تبادل عناصر و سیالات بین توده های نفوذی گرانیتی و سنگهای میزبان آنها، اسکارن زایی آهن و همچنین پاراژنز گارنت- مگنتیت- دیوپسید اسکارن و اسکاپولیت زایی در آلکالی فلدرسپار گرانیت ها و توفها صورت گرفته است. دگرگونی مجاورتی مزبور در حد رخساره پیروکسن هورنفلس و حداکثر دمای تشکیل 500 تا 600 درجه سانتیگراد و فشار حدود 2 کیلوبار صورت گرفته است

پترولوژی ، ژئوشیمی ، سنگ های آذرین ، حوضه پشت قوس ، سمنان