رضا کرمیان - محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان
مجید اونق - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گرگان
علی محمدیان - محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

ارزیابی توان اکولوژیکی یکی از روش های تعیین کاربری های بهینه اراضی است که در ان ابتدا با تهیه نقشه یگان های زیست محیطی که از تلفیق نقشه های طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب، خاک و پوشش گیاهی بدست می آید و سپس با تجزیه و تحلیل سیستمی عوامل پایدار و ناپایدار اکولوژیکی سرزمین توان انواع کاربری ها، ارزیابی می گردد. با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی، نقشه یگان های زیست محیطی حوزه های آبخیز واحدهاتهیه و پس از تلفیق نقشه های لازم و بهنگام شدن آنها با استفاده از مقایسه مدل های ریاضی،کاربری های کشاورزی، مرتعداری،جنگلداری، توسعه شهری و روستایی، تفرج متمرکز، تفرج گسترده، آبزی پروری و حفاظت با یگانهای زیست محیطی، توان اکولوژیکی واحدهای مزبور ارزیابی و طبقه بندی می شوند. ارزیابی توان اکولوژیکی و آمایش سرزمین در یک منطقه،می تواند بهترین نوع کاربری ها را تعیین نموده و نقش مهمی را در برنامه ریزی صحیح و همگام با توسعه پایدار سرزمین را ایفا نماید که در این میان روش های متفاوتی برای ارزیابی توان اکولوژیکی توسط متخصصان امر ایجاد گردیده است. بدین منظور در حوزه آبخیز کوهدشت با مساحت 456 کیلومترمربع، نقشه های طبقات ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، جهت های جغرافیایی، ویژگی های خاکشناسی، تیپ و تراکم پوشش گیاهی به روش دوتایی با هم ترکیب شده و نقشه نهایی واحدهای زیست محیطی به دست آمد. همچنین ویژگی های اقلیم شناسی، منابع آب، شبکه جاده و فرسایش خاک برای هر واحدثبت گردید و مطالعات اقتصادی و اجتماعی نیز برای حوزه از طریق پرسشنامه انجام شد. در نتیجه این فرآیند 793 اکوسیستم خرد یا واحد زیست محیطی مشخص گردید. برای این اکوسیستم های خرد نیز ارزیابی توان اکولوژیک برای کاربری های کشاورزی، مرتعداری، جنگلداری، توریسم گسترده، توسعه شهری و حفاظت صورت پذیرفت و با تلفیق ارزیابی با نیاز اقتصادی و اجتماعی منطقه، کارآمایش سرزمین حوزه به پایان رسید. در نتیجه کارآمایش از کل مساحت منطقه 42/6 درصد به کشاورزی، 17/03 درصد به مرتعداری، 3/4 درصد به جنگلداری، 12/24 درصد به توریسم گسترده، 0/3 درصد به توسعه شهری و 21/9 درصد به حفاظت اختصاصی پیدا کرد.

محیط زیست، آمایش سرزمین، ارزیابی توان اکولوژیک، کوهدشت