حسین حجت - کارشناسی ارشد حقوق بین الملل

با حمله آمریکا و متحدان آن به افغانستان به بهانه مبارزه با تروریسم در قالب طالبان و القاعدده و با بررسی و دقت درروند تحولات در افغانستان طی سالهای حضور این نیروها در این سرزمین هر چند از ابتدا واضح و مبرهن بود که هدف ازحمله به افغانستان و اشغال این کشور از سویی حدود 42 کشور چیزی غیر از مبارز ه با تروریسم می باشد اما با اذعانمعاون ریئس جمهور امریکا مبنی بر اینکه طالبان دشمن ما نیستند ، به خوبی و بر همگان روشن شد که هدف از اشغالافغانستان نه مبارزه با تروریسم و طالبان است و نه مبارزه با مواد مخدر و سایر جرائم بلکه هدف این کشورها از حضور درافغانستان و حتی عراق منافع اقتصادی و نیز کنترل و تهدید کشورهایی چون ایران ، روسیه و چین بوده است . اقدامات واظهاراتی که طی روزهای اخیر ازسوی آمریکا و سایر کشورها چون انگلیس با همراهی برخی کشورهای منطقه در مصالحهبا طالبان و ارائه طرحها و پروژه هایی همچون احداث خط لوله تاپی و ناباکو در قالب جاده جدید ابریشم و نیز تلاش برایحذف کشورهایی چون ایران و روسیه از نقشه ترانزیتی و انتقال انرژی در منطقه و نیز پیگیری پروژه های ایران هراسی وتلقین آن در میان کشورهای منطقه از جمله افغانستان با بزرگ نمایی و سیاه نمایی اقدامات و سیاستهای کشورمان درقبال مهاجرین، انتقال سوخ به افغانستان و دامن زدن به اختلافات شیعه و سنی در این کشورو محدود نمودن اقدداماتاقتصادی و حضور تجاری و سرمایه گذاری کشورمان در کشورهای منطقه بویژه افغانستان از جمله اهدافی است که جبههکفر به سردمداری آمریکا بدنبال آن می باشد .آنچه در این گزارش بر آن تمرکز شده و در واقع در این مقاله در پی پاسخ دادن به آن هستیم این است که طرح جادهابریشم جدید به عنوان یکی از اقدامات و طرحهایی که آمریکا و گروه کشورهای همسوی آن از نظر اقتصادی و ترانزیتی وتجاری در منطقه در حال پیاده کردن و اجرای آن می باشند چه فرصتها و تهدیدهایی را متوجه جمهوری اسلامی ایرانمی کند. برای پاسخ دادن به این سئول ابتدا می بایست به سئوالات دیگری پاسخ داد از جمله آیا این طرحها فی نفسهتهدیدی برای منافع جمهوری اسلامی ایران خواهند بود. در چه صورتی جمهوری اسلامی ایران می تواند تهدیدهایناشی ازاجرای این طرحها را به فرص تبدیل نماید و کشورهای منطقه منجمله جمهوری اسلامی ایران از چه ظرفیتها وپتانسیل های ترانزیتی برخوردار می باشد و چه اقداماتی را باید در پیش گیرد تا نقش کلیدی خود را حفظ نماید. فرضیهاصلی این مقاله این است که برخی این طرحها و پروژه ها که در واقع سعی می شود بر کشورهای این منطقه تحمیلشود نه تنها با واقعیتهای موجود سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه مطابق ندارد بلکه در عمل نیز با مشکلات و موانعبسیاری روبرو می باشد. نیاز روز افزون به منابع انرژی، ظهور قدرتهای منطقه ای در حد قدرتهای جهانی و راهبرد جدید امریکا برای پر کردن خلا استراتژیک منطقه و مقابله با نقوذ ایران و روسیه وافزایش پیوندهای اقتصادی وتجاری بین اروپاو آسیا و لزوم ایجاد راه ها و پل های مطمئن تجاری و ترانزیتی از انگیره های طرح این موضوع بشمار می روند.در مباحث ترانزیتی با توجه به موقعی جغرافیایی و ژئو اکونومیک جمهوری اسلامی ایران، در عمل هیچ مسیری کهبتواند بدون استفاده از جغرافیای کشورمان مطلوب و با صرفه باشد وجود نخواهد داشت و در بخش انتقال انرژی نیز علاوهبر مطلوبی مسیرهای مناسب، سهل و امن کشورمان برای این منظور موضوع منابع تامین انرژی نیز از مسائل جدیطرحها و پروژه های منطقه می باشد که این طرحها و پروژه ها نمی تواند بدون در نظر گرفتن کشورهای ایران و روسیهبه عنوان دو کشور اصلی تامین کننده انرژی در منطقه و جهان به موفقی نائل گردد مشکلی که هم اکنون پروژه هایتحمیلی غرب در منطقه با آن روبرو می باشد. پروژه راه ابریشم جدید نیز که کلیه راههای ترانزیتی، خطوط لوله هایانتقال انرژی و اطلاعاتی منطقه را شامل می شود غافل از در نظر گرفتن منافع و نیاز به همکاری های منطقه ای از سوی کشورهای آسیای مرکزی و منطقه آسیای غربی در همین چارچوب و بر این مبنا طراحی شده است . متغیر مستقل دراین مقاله توسعه منطقه ای و متغیر های وابسته شامل ترانزیت، موقعی جغرافیایی و ترانزیتی، همکاری منطقه ای مدنظر قرار گرفته است . در این مقاله ابتدا به طرحهای مربوط به ترانزیت و انتقال انرژی در منطقه پرداخته شده و سپس بهاهداف کشورها ی منطقه ای و وفرا منطقه ای اشاره گردیده و در بخش سوم اقدامات کشورهای منطقه و ظرفیت های بالقوهو بالفعل کشورمان ذکر گردیده و در بخش پایانی و نتیجه گیری پیشنهاداتی برای ایفاد نقش فعال کشورمان به منظورخنثی نمودن تاثیر طرحهای تحمیلی که موقعی کشورمان را نادیده گرفته با توجه به موقعی پیش آمده برای گسترشهمکاری با روسیه در شرایط کنونی، آورده شده است.

جاده ابریشم- منافع ملی – ترانزی - کشورهای منطقه- آمریکا – ژئواکونومیک –همکاری منطقه ای