مصطفی امیرفخریان - عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی واحد مشهد، پژوهشکده گردشگری و دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد- نویسنده مسئول
علیرضا معینی - کارشناس ارشد برنامه ریزی روستایی، پژوهشگر جهاد دانشگاهی واحد مشهد

مذهب از گذشته های دور نقش عمده ای در استقرار و رونق سکونتگاه های انسانی داشته است.عمدتاً دو نقش کلیدی در این باره را میتوان ابتدا ناشی از افزایش حس وابستگی فرد به مکان و تعلقخاطر درونی او به نیرویی فرامادی و سپس ناشی از مزیتهای اقتصادی که در نتیجه حضور زائران ازدیگر نقاط و احتیاج آنها به کالا و خدمات است، برشمرد. میتوان گفت رونق گردشگری مذهبی وزیارت نیز بر پایه ی همین موضوع است. بر اساس آمار مرکز آمار ایران، در حال حاضر در 390 نقطه یروستایی استان، بقعهی امامزاده وجود دارد که شامل 10/8 درصد از نقاط روستایی می شود. با توجه به اینکه جمعیت روستایی استان در سالهای اخیر همواره با کاهش جمعیت روبهرو بوده است و اینمسأله در نواحی محروم استان شدت بیشتری دارد، از اینرو این مطالعه به بررسی تغییرات جمعیتیروستاهای دارای امامزاده و بدون امامزاده در نواحی محروم استان با هدف دستیابی به رهیافتتوسعه ی محلی روستایی با تکیه بر این نقاط است. بر این اساس در این مطالعه ضمن استفاده ازسیستم اطلاعات جغرافیایی و تشکیل پایگاه اطلاعات مکانی از تمامی روستاهای استان، بر اساسمدلهای تصمیم گیری چند معیاره ی فضایی و با توجه به شاخص های ویژگی های موقعیتی و میزانبهره مندی نقاط روستایی از خدمات، اقدام به شناسایی نقاط محروم استان گردید. در این مرحله، 54نقطه ی روستایی دارای امامزاده شناسایی شد. در ادامه با استفاده از روش های مقایسه ای نظیر آزمون tبا دو نمونه ی مستقل و آزمون کای اسکوئر پیرسون و ضریب همبستگی ویکرامر، تفاوتهای جمعیتیبین این روستاها با روستاهای بدون امامزاده بررسی شد. نتایج این تحلیل نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین جمعیت روستاهای دارای امامزاده و بدون آن وجود دارد. همچنین ارتباط معناداری بین اندازهی جمعیتی سکونتگاه روستایی با وجود یا نبود امامزاده میتوان دید که مبین نقش مهم اینروستاها در تثبیت جمعیت روستایی در نواحی محروم استان است.

استان خراسان رضوی، بقاع امامزادگان، گردشگری مذهبی، نواحی محروم روستایی