سیدغلامعلی جورسرایی - گروه آناتومی و جنین شناسی، مرکز تحقیقات بهداشت باروری و ناباروری حضرت فاطمه زهرا (س)، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران (PhD)
ابوذر علی اکبری سفید داربن - گروه آموزشی حقوق، دانشگاه پیام نور، ایران (PhD)- نویسنده مسئول
فاطمه زهرا رحبی - دانشگاه پیام نور، ایران (BS)
حمیده کوهی - دانشگاه پیام نور، ایران (BS)

سابقه و هدف: رحم جایگزین یعنی موافقت لازم با صاحب رحمی که اعلام آمادگی می نماید تا برای یک زوج نابارور،دوره بارداری را طی نموده و نوزاد را به آنها تحویل دهد. در رحم جایگزین، میزبان به طور کامل جانشین مادر واقعی شده وممکن است فرزند مهمان، هیچ ارتباط ژنتیکی با مادر دوم خود نداشته باشد. مطالعه حاضر ابعاد حقوقی رحم جایگزین را باتوجه به مسائل مربوط به ایران و کشورهای دیگر مورد بررسی قرار می دهد.مواد و روش ها: در مطالعه حاضر از سایت های معتبر علمی مثل IranMedex و NCBI در خصوص رحم جایگزینو روش های کمک باروری جستجوی لازم صورت پذیرفت. از مقالاتی که دیدگاه حقوقی نویسندگان نسبت به رحمجایگزین، مبتنی بر فقه اسلام به ویژه فقه شیعه بوده و توجهی به قوانین حقوقی مدنی و اجتماعی داخل نیز داشته اند،استفاده گردید. به مقالاتی در زمینه تحقیق، تتبع و جایگاه علمی رحم جایگزین و تاثیر آن در مسائل خانوادگی، استناد شد.یافته ها: در رحم جایگزین، باید به عرف، قانون و مسائل اعتقادی هر جامعه توجه داشت. در اتریش، آلمان، سوئد، نروژ،یونان، ایرلند و فنلاند، استفاده از رحم جایگزین، یا غیرقانونی است و یا قانونی وجود ندارد. در ایران قانون خاصی تدوین نشدهو متقاضیان بیشتر به فتاوی فقهای شیعه مراجعه کرده و در صورت مقلد بودن، از مرجع تقلید خود پیروی می نمایند. یا تابعمراکز ناباروری بوده و بر اساس دیدگاه آنها عمل می نمایند. در بعضی از کشور ها نیز به صورت تبرعی عمل شده و نفع ومصلحت کودک معیار است.نتیجه گیری: عده ای این اقدام درمانی را برای طرفین مفید دانسته و معتقدند منع استفاده از رحم جایگزین باعثمحدودیت برای بعضی از زوج های نابارور می شود. عده ای نیز خطر بکارگیری این روش را بیشتر از نفع آن می دانند.گرچه خلاء قانون به صورت فراگیر حس می شود، ولی درباره مسائلی مانند سرپرستی کودک، حقوق والدین و انگیزه انجاماین کار، اختلاف نظرهایی وجود دارد.

ناباروری، رحم جایگزین، قانون، فقه اسلام