غلام حسن جعفری - استادیار دانشگاه زنجان زنجان کیلومتر هفت جاده قدیم تبریز دانشگاه زنجان دانشگاه ادبیات گروه جغرافیا
مهناز جعفری - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی دانشگاه تهران

کشور ایران به دلیل استقراردرکمربند خشک و نیمه خشک جهان و هم جواری بابیابان های وسیع کشورهای همسایه، همواره ازسیستم های گردوغبار منطقه ای وفرامنطقه ای متاثر می گردد. گرچه بروز این پدیده درمناطق جنوب، جنوب غرب وغرب کشور تازگی نداشته ، اما درشرایط فعلی ، دامنه فعالیت گسترده ترین یافته و بیش از20استان کشورازجمله تهران رابا گستره ای به مساحت بیش از یک میلیون کیلومتر مربع متاثر می نماید. مسیرحرکت امواج گردوغباری وهمچنین پردازش تصاویرماهواره ای نشان می دهد مهم ترین چشمه های تولید گردوغبار، منطقه بین النهرین وبسترخشکیده تالاب هورالعظیم درعراق دراولویت اول ونوادحی ربع الخالی(بیابان بزرگ عربستان) وهمچنین بیابان های جنوب شرق سوریه وشمال آفریقا دراولویت بعدی قراردارند. وقوع خشک سالی های اخیر درمنطقه به عنوان مهم ترین عامل طبیعی وبرخی عوامل انسانی ازقبیل نقش مدیریت نابخردانه سرزمین درخشکاندن تالاب های مهم منطقه ازجمله هورالعظیم وهورالهویزه باجلوگیری ازورود طبیعی آب به تالاب های یادشده توسط کشورهای ترکیه، سوریه ، عراق و حتی ایران، توسعه ناپایدار ناشی ازمساله جنگ و ویرانی های منطقه خلیج فارس توسط کشورهای بیگانه برشدت و وسعت پدیده گردوغبار افزوده وباعث گسترش آن براکثر مناطق ایران گردیده است. دراین مقاله عوامل انسانی این پدیده موردبررسی قرارگرفته است . جنگ، ساخت و بهره بردای ازسدها و افزایش جمعیت نیز ازمهم ترین عوامل انسان سازایجاد وگسترش پدیده گردوغبار می باشند

گردوغبار، بیابان، عوامل انسان ساز، تالاب ،خشک سالی 172