ارائه چارچوبی جهت گونه شناسی بافت های ناکارآمد و مسئله دار شهری؛محدوده مورد مطالعه: بافت های ناکارآمد شهر تهران

در سده اخیر دگرگونی های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باعث تحولاتی در شهر نشینی کشور شده است، اثرات این دگرگونی ها در تحول شکل کالبدی و توسعه فضایی شهرها تبلور یافته است که نتایج مناسبی را در شهرهای کشور نداشته است چرا که در کشور ما شهرها از عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حاکم بسیار متأثر شده اند. محیط زیست شهری، خدمات و کالبد همگی متأثر از این عوامل بوده که در مناطق مختلف شهر تفاوت زیادی وجود دارد. یکی از آثار این دگرگونی ها شکل گیری بافت های ناکارآمد و مسئله دار شهری می باشد. این بافت ها در معنای کلی خود از حیث کالبدی- فضایی و همچنین ریشه ها و عوامل شکل گیری دارای گونه های متفاوتی می باشند و همگی دارای پیشینه یکسانی نبوده و نمی توانند در یک دسته قرار گیرند و علی الخصوص تنها شامل بافت های فرسوده نمی شود. یکی از انواع این بافت ها یعنی بافتهای فرسوده که امروزه بسیار مدنظر مسئولین واقع شده و بر سر زبانها قرار گرفته، به بافت هایی با قدمت و عمر طولانی اطلاق نمی شود بلکه به بافت هایی اطلاق می شود که از نظر ویژگی های کالبدی، اقتصادی و در برخی موارد اجتماعی فرسوده شده و جواب گوی نیازمندیهای ساکنین نمی باشد. انواع دیگری نیز وجود دارند که دارای پتانسیل تاریخی، پیشینه روستایی می باشند، نوعی دیگر فقیر نشین بوده عمده مشکل آن فقر اقتصادی است. این مقاله به دنبال رفع ابهام، شفاف سازی و ایجاد تمیز بین مقوله بافت فرسوده و دیگرگونه های بافت ناکارآمد شهری و در نهایت ارائه یک گونه بندی از انواع بافتهای ناکارآمد و مسئله دار شهری می باشد. بدین منظور در این مقاله پس از بررسی تعاریف موجود پیرامون مقوله بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری و تبیین شاخص های نظری و حقوقی شناسایی و دسته بندی آنها، به تبیین نظرات اندیشمندان و صاحب نظران پرداخته خواهد شد؛ سپس بر مبنای مطالعات صورت گرفته به ارائه یک گونه بندی پیشنهادی پیرامون بافتهای ناکارآمد و مسئله دار شهری و منطبق بر خصوصیات بافت های شهر تهران در قالب 4 دسته بافت ناکارآمد روستا- شهری، بافت ناکارآمد با ارزش تاریخی-فرهنگی، بافت های فرودست شهری و بافت های فرسوده درون شهری یا بافت میانی پرداخته می شود. همانطور که گفته شد چون مقوله اساسی در اینجا بافتهای فرسوده می باشد، در استخراج شاخصها و بررسی ویژگی های بافتهای ناکارآمد و همچنین بررسی نظرات اندیشمندان، بیشتر تاکید بر بافت فرسوده بوده است و در انتهای مقاله، گونه بندی پیشنهادی به تفکیک بافتهای مذکور و ارائه مثالهایی از هر یک از آنها صورت گرفته است.

Keywords:

بافت , بافت ناکارآمد و مسئله دار , بافت فرسوده , شاخص ها و معیارها , گونه شناسی