رامین مغانی قهرمانلویی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تبریز
فرزانه هدفی - دکتری تخصصی معماری، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تبریز

مى توان «حکمت» را همان «معرفت» و شناخت بشرى از هستی ها دانست، و تقریباً در تمام تعریف هایى که از حکمت شده است عنصر «عنصر به اعیان موجودات» یا «معرفت به موجود» آمده است. حکمت چیزى جز راه بردن اندیشه انسان براى شناخت جهان هستى نمى باشتد. در بینشتى برتر، حکمت شناخت خداوند حق متعال یا وجود یا موجودات این جهان است، و کمالى روحى و فکرى از معرفت به حقایق موجودات بدست مى آورد .هنر فطری و دینی از زمان پیداش به دنبال محیطی است که پیروان خود را در آنجا گرد هم آورد. این تجمع که عامل اصلی آن عبادت است وسیلهای است برای تعاملات اجتماعی میان پیروان آن دین، به ویژه ادیانی که به تعاملات اجتماعی بها داده اند. انسان که موجودی است فطری برای ارتباط با آفریننده خود نیازمند مکانی است که دارای ویژگی های آسمانی و معنوی که تجربه عروج روح و اتصال آن به هستی لایزال را ممکن سازد. از میان ادیان الهی دین اسلام بیشترین اهمیت را برای جنبه اجتماعی عبادت قائل بوده است، مکانی که این امکان را برای این امر خط یر فراهم آورده از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین مساجد جایگاه والایی دارند، مسجد قلب طپنده شهرهای اسلامی است و مهمترین و بهترین مکانها برای مساجد فراهم شود. دین اسلام با ورود به ایران روح اسلامی را در کالبد بنای ایرانی دمید. این حقیقتی است که تازه متو لد شده با وورد به ایران جایگاه روح بناها و زشتی (آتشکده ها و معابد زرتشتی) را گرفت. یعنی روح اسلامی در ظرف ایرانی جاری گردید. بسیاری از مساجد که بر روی آتشکده ها و معابد بنا نشده بودند همان کالبد ایرانی خود را با روح اسلامی حفظ نمودند بنابراین هویت ایرانی درقالب مساجد بازنمایی کرد. این مقاله در پی آن است تا با رویکرد تحلیلی- توصیفی به بررسی معنایی حکمت در لغت و کنکاش حکمت اسلامی و نمود آن در هنر و معماری مساجد پردازد و ارتباط معنایی و محتوایی آنان در خصوص ماهیت تعریف حکمت اسلامی را از منظر مبانی و مفاهیم قابل بیان در معماری با روش استنتاجی، استخراج نماید. برای کشف این حکمت ابتدا به بررسی مفاهیم هنر مقدس باید پرداخت. و در پایان به ارتباط میان معماری و حکمت هنر اسلامی پرداخته خواهد شد.

حکمت ، دین اسلام ، مسجد ، معماری ، هنر