طاهره رادی - دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی، دانشگاه هنراصفهان
حسین پور نادری - استادیار دانشگاه، کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه هنراصفهان
داریوش حیدری بنی - مربی، دانشجوی دکتری مرمت بناها و بافت های تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان

آسیابها از جمله آثار معماری با ارزشی می باشند که نشانگر خلاقیت و مهندسی گذشتگان هستند. درک شور ایران، انواع مختلفی ازآسیاب وجود داشته است که با توجه به کمی یا زیادی آب هر منطقه ازکشورمان، تنها با تغییر سیستم چرخ توانسته اند از انرژی آب به منظور آس نمودن غلات استفاده کنند.دراصفهان به دلیل حضور رودخانه پرآب زاینده رود، آسیاب های فراوانی وجود داشته است. نهرهای منشعب از رودخانه، امکان ایجاد آسیاب ها را در مسیر این نهرها فراهم کرده و موجب پراکندگی آنها شده است. در حال حاضر تقریبا تمامی آسیاب های حاشیه زاینده رود از بین رفته اند و متاسفانه به دلیل عدم شناخت و عدم پژوهش مناسب در این زمینه، معماری و عملکرد این آسیابها رو به فراموشی است. آسیاب ناژوان شهر اصفهان ، یکی از معدود موارد باقی مانده از این معماری سنتی می باشد که با انتخاب این نمونه موردی به شناخت و بررسی عملکرد آسیاب های حاشیه زاینده رود پرداخته می شود. هدف این پژوهش سعی در شناساندن این نوع آسیاب به عنوان یکی از شاخص های معماری و فنی مهندسی ایران می باشد . در این راه ابتدا با مطالعات دقیق کتابخانه ای، دسته بندی انواع چرخ آسیاب انجام پذیرفته و یک نتیجه مشخص در رابطه با نوع چرخ آسیاب های زاینده رود حاصل شده است. پس از آن با مطالعات میدانی و رولوه قطعات باقیمانده از نمونه موردی، تمامی اجزا و نحوه عملکرد این نوع آسیاب به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. از نتایج حاصله در این پژوهش می توان در جهت شناخت و معرفی عملکرد آسیاب های حاشیه زاینده رود به عنوان نمونه ای از هنر و معماری سنتی بهره جست و همچنین بقای تاریخی و کالبدی نمونه های باقی مانده را تضمین نمود.

آسیاب ، حاشیه زاینده رود ، چرخ آسیاب ، اصفهان ، ناژوان