اطلس رمضانی - مهندس، دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه گیلان
مهرداد جواهریان - دکتر، عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه گیلان
حسن بلند - دکتر، عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه گیلان

عدم هماهنگی الگوی واحدهای مسکونی معاصر کشور، با فرهنگ و شیوه سکونت ایرانی/ اسلامی، برای خانواده های گسترده کمینه مشکل ساز شده است؛ زیرا پس از تحولات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... ناشی از ورود مدرنیته به ایران، همبستگی و روابط قوی خویشاوندی در جامعه ایرانی، به هنگام طراحی و ساخت واحدهای مسکونی معاصر نادیده گرفته شد؛ این امر منجر به ایجاد انقطاعی میان الگوی خانه های مسکونی معاصر و سنتی گردید؛ این در حالی است که، سبک زندگی، بیشترین تأثیر را بر شکلگیری الگوی واحد مسکونی داشته و به طور متقابل، ساختار فضایی خانه نیز بر سبک زندگی ساکنین تأثیر گذار است. در حال حاضر ساختار خانواده های ایرانی، نه همانند تعاریف مطرح شده از خانواده هسته ای غربی، هسته ای ، و نه گسترده سنتی است؛ بلکه نوعی از خانواده هسته ای با روابط قوی خویشاوندی می باشد. در این پژوهش، ساختار خانوادگی بخشی از جامعه را که در آن «سه نسل از یک خانواده با هم زندگی می کنند» خانواده گسترده کمینه نامیده، و به دنبال الگو و ساختار واحد مسکونی مناسب برای آنها بوده ایم بدین منظور با مطالعه منابع کتابخانه ای، انجام مصاحبه و به روش توصیفی تحلیلی، با مقایسه و بررسی مشکلات و کمبودهای واحدهای مسکونی معاصر در تطبیق با فرهنگ ایرانی اسلامی و سکونت خانواده های گسترده کمینه، به تبیین نیازهای فضایی خانه مناسب برای سکونت این نوع از خانواده پرداخته و انواع واحدهای مسکونی پاسخگو به این شیوه سکونت را گونه شناسی نمودیم. براساس مطالعات انجام شده، برخی از گونه های واحدهای مسکونی همچون واحدهای دندانه ای یا شکن دار، به دلیل سطوح نورگیر بیشتر، نسبت به سایر گونه ها، آزادی عمل بیشتری در طراحی پلان به دست داده و برای طراحی واحدهای مسکونی مناسب برای خانواده گسترده کمینه، کارآمدترند.

واحد مسکونی ، فرهنگ ایرانی اسلامی ، مدرنیته ، خانواده گسترده کمینه