پریناز جمشیدی - کارشناسی معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال
شهرام ستاری فرد - مربی گروه آموزشی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال

هر انسانی حقایق و هستی های خارجی را از راه حواس گوناگون می فهمد؛ولی اگر در وجود خویش تامل کند بدون توجه به اعضای خود مانند دست و پا در می یابد که در وجود او حقیقتی هست که آن را بی واسطه و مستقیم می یابد. این حقیقت که منشا ادراکات واحساسات مختلف است «نفس یا روح» نام دارد که شامل دو ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه می شود. کهن الگوهای مشترکی درضمیر ناخودآگاه جمعی انسانها وجود دارد که از درون سخن می گویند و تا زمانی که بسان تصاویری به خودآگاه خطور نکنند مستتر باقی می مانند ، از نمونه این محتویات که ما از آن با لفظ ماندالا یاد می کنیم مفاهیمی چون وحدت ، قدرت ، مرگ و زندگی پس از مرگ است . که انسان مدرن با انکار این کهن الگو ها به وسیله خودآگاه سعی در فرار از آنها دارد که این فرار نهایتا به فرار از خود و هویت خود می انجامد. از آنجایی که فضای معماری جدای از هویت انسان نیست ، امروزه این امر در مقوله معماری و مخصوصا معماری ایران نیز مشهود می باشد .این مقاله با بهره گیری از روش کتابخانه ای و تحلیل اسنادی به بیان انعکاس ماندالای کعبه در کهن الگوها پرداخته و نقش آن در ایجاد هویت اسلامی را تشریح می نماید تا در برقراری مسیری به منظور شکل گیری هویت اسلامی ، در پیش روی معماری و معماران معاصر ایران گام بردارد.

ضمیر ، کهن الگو ، ماندالا ، کعبه ، هویت اسلامی